Co robić w centralnej Portugalii?

My, aby spróbować portugalskiej kuchni w nowoczesnym wydaniu, jedziemy do Quinta de Lemos. Otoczona winnicą restauracja znajduje się w jednym z najstarszych regionów winnych w Portugalii – w dolinie rzeki Dão. Tutejszy szef kuchni Diogo Rocha serwuje kolejne „momenty”. Sięga do portugalskiej tradycji kulinarnej i po lokalne produkty, ale nadaje im nowe tekstury, łączy składniki w nieoczywisty sposób – jego starania doceniono gwiazdką Michelin.

Idź do Abla 

Anna oprowadza nas po swoim ogrodzie. Mimo upału panuje w nim przyjemny chłód i wilgoć. Spacerujemy pod koronami drzew, wspinamy się po kamiennych schodkach, by zaraz znów zejść ścieżką. – Ogród został dopasowany do ukształtowania terenu, poprowadzi nas do winnicy – zapowiada Anna. Na krzaczkach widać już młode winogrona, na zbiory prawdopodobnie przyjdzie pora pod koniec sierpnia. – To przez globalne ocieplenie. Z roku na rok rozpoczynamy zbiory coraz wcześniej – tłumaczy Anna, po czym zaprasza wszystkich na degustację. Będziemy próbować lekkich owocowych win, idealnych na środek lata; tych, które świetnie łączą się z serami, i tych, które Portugalczycy szczególnie lubią podawać z dorszem – swoją narodową potrawą przyrządzaną na 356 sposobów.

Znajdujemy się w Quinta de Sanguinhal, posiadłości, którą w 1920 roku wybudował prapradziadek Anny – Abel Pereira da Fonseca. Był on jedną z najważniejszych osób dla winiarskiej tradycji centralnej Portugalii. Posiadał sieć sklepów w Lizbonie i jedną z najstarszych w regionie tłoczni i destylarni. Fernando Pessoa, najbardziej znany portugalski poeta XX wieku, zwykł mawiać, że „idzie do Abla”. Oznaczało to, że zajdzie do najbliższego sklepu sieci Pereira da Fonseca na kieliszek wina. Dla uhonorowania zarówno poety, jak i założyciela winiarni powstała linia win Casabel z cytatem z Pessoi na etykiecie: „Carlosie, to ja u Abla. Krok od raju na ziemi, choć zagubiony”.

Jedz, módl się i czytaj

Kieliszek lokalnego wina wypity z widokiem na porośnięte winoroślą wzgórza i z dźwiękami fado w tle to jeden z najmilszych pomysłów na popołudnie w Portugalii. Jednak Portugalczycy namawiają na jeszcze jeden rodzimy trunek wart spróbowania – ginjinhę, czyli wiśniówkę, pieszczotliwie nazywaną wiśnióweczką. W warownym miasteczku Óbidos podaje się ją w czekoladowych kubkach, które po wypiciu likieru najlepiej po prostu zjeść.

Urokliwe Óbidos odwiedzają tłumy turystów. Wystarczy jednak zejść z głównej ulicy, by w ciszy i spokoju podziwiać bielone domy o rdzawych dachówkach, azulejos poukrywane w zaułkach i koty leniwie przeciągające się w słońcu.

Óbidos słynie też z księgarni działających w zaskakujących miejscach. Zaglądamy do dawnego kościoła, dziś wypełnionego książkami, i na targowisko, gdzie na drewnianych skrzynkach oprócz warzyw i owoców piętrzą się powieści.

Znów zostań studentem

Naszym przewodnikiem po Coimbrze jest Pedro, niegdyś student tutejszego uniwersytetu (najstarszego w Portugalii, założonego w 1290 roku). Wspinamy się krętymi, stromymi uliczkami przez historyczną część Coimbry, by stanąć niespodziewanie przed monumentalnymi gmachami wydziałów uniwersyteckich. – W latach 40. XX wieku António Salazar postanowił zburzyć część historycznej zabudowy miasta i wybudować w ich miejsce nowoczesny w tamtym czasie kampus – opowiada Pedro.

Dyktator rządził Portugalią przez 36 lat. Sam ukończył prawo na uniwersytecie w Coimbrze. Za jego rządów zniknęły szesnasto- i siedemnastowieczne kolegia, nowe budynki powstawały do 1968 roku. Jednocześnie Coimbra znana była jako jeden z najważniejszych ośrodków oporu przeciw dyktaturze.

Do miasta ściągają studenci z całego kraju, z byłych kolonii portugalskich i z całego świata Tu się nie tylko studiuje, ale też śpiewa, bawi, organizuje festiwale. Docieramy do Pałacu Królewskiego, który przetrwał trzęsienie ziemi wywołane przez Salazara i dziś jest główną, reprezentacyjną częścią uniwersytetu. Nad dziedzińcem wznosi się barokowa wieża. Jej dzwon, zwany „draniem”, od wieków wzywa studentów na zajęcia. Największą atrakcję jest tu barokowa Biblioteka Joanina, z 300 tysiącami woluminów.

Poznaj kryptojudaizm

Jedziemy w głąb kraju ku granicy z Hiszpanią. Odwiedzamy historyczną wioskę Sortelhę, która zachowała średniowieczny charakter. Położona na wzgórzu, otoczona grubymi murami, strzegła Portugalii przed najeźdźcami. Dziś w kamiennych domach mieszkają tu na stałe już tylko dwie osoby.

Dalej kierujemy się do Belmonte – rodzinnego miasteczka Pedra Cabrala, żeglarza i pierwszego Portugalczyka, który dotarł do wybrzeża dzisiejszej Brazylii. Belmonte przyciąga nas z jeszcze jednego powodu. To tutaj powstała tradycja kryptojudaizmu. Zbieramy się w synagodze, aby posłuchać opowieści o wiekach ukrywania wiary. Portugalscy Żydzi zostali zmuszeni do przejścia na chrześcijaństwo w XV wieku. Swoją wiarę i zwyczaje praktykowali w sekrecie przed resztą społeczeństwa aż do lat 70. XX wieku. Synagogę otworzyli dopiero w 1996 roku.

Dziś żydowską społeczność Belmonte tworzy niespełna 50 osób. Na studia i w poszukiwaniu żon i mężów wyjeżdżają do Izraela. Mało kto wraca, chyba że w odwiedziny, na wakacje. – I na uroczystości! – dodaje opiekun synagogi, a na telefonie wyświetla zdjęcia z wesel i bar micw.

Daj się prowadzić muralom

Pasterz z motkiem zamiast głowy niesie na ramionach dwie owce. Ich wełna jest niebieska, by pasowała do azulejos na fasadzie znajdującego się tuż obok kościoła Świętej Marii, najważniejszego zabytku w miejscowości Covilhã. – Wiedzieliśmy, że jeśli mural w tak ważnym dla miasta miejscu spodoba się mieszkańcom, z kolejnymi pójdzie nam dużo łatwiej – opowiada Elisabet. Wraz z mężem i ze szwagierką wpadła na pomysł zorganizowania festiwalu street artu, któremu nadali nazwę Wool. Pasterski mural kolektywu Arm, jak również nazwa festiwalu nawiązują do włókienniczej przeszłości miasta. Od 2012 roku organizatorzy zapraszają artystów z Portugalii i całego świata. Od tego czasu powstało w mieście ponad 50 murali, wśród nich praca polskiej artystki NeSpoon i Portugalczyka Artura Bordalo. Bordalo zyskał światową sławę jako twórca trójwymiarowych zwierząt z odpadów. Ze ściany jednego z budynków patrzy na nas sowa, której oczy są zrobione ze starych opon, a pióra to blacha samochodowa. Wiele murali nawiązuje do historii i tradycji centralnej Portugalii. Artystka wizualna Tamara Alves przedstawiła kobietę o trzech rękach, która tworzy koronkę klockową. „Nie pozwólmy, by tradycja stała się mitem”, mówiła podczas jednej z edycji Alves. Trochę żałujemy, że poznajemy Covilhę poza czasem festiwalu, ale kto wie, może w kolejnym roku wrócimy do regionu Centro.

Za organizację wyjazdu dziękuję Turismo de Portugal, Center of Portugal oraz liniom lotniczym TAP Portugal.