Jak odkryć nowe lądy w jedno popołudnie?

Gdy już to zrobimy, zaczyna się część trudniejsza: naniesienie na mapę białych plam i punktów, które być może staną się celami naszych wypraw. Jak je określić? Jest kilka kluczy, którymi można się posłużyć. Po pierwsze – rezerwaty przyrody. Jest ich zaskakująco dużo i wyznacza się je często właśnie w rejonach podmiejskich, by chronić wyjątkowo cenne miejsca przed naporem cywilizacji. W samych tylko okolicach Warszawy jest ich kilkadziesiąt, większość udostępniona do zwiedzania, bo przebiegają przez nie szlaki turystyczne. I właśnie szlaki mogą być drugim kluczem do podmiejskich odkryć geograficznych. Wbrew pozorom szlaki to nie tylko domena gór i parków narodowych. Ten nasz z pozoru zwykły, podmiejski krajobraz który oglądamy z okna pociągu czy auta, gdy udajemy się w dalszą podróż, jest przecięty ich siecią – będziemy zdziwieni, jak gęstą.

Większość z nich wyznaczono w czasach, kiedy miasto nie rozlewało się aż tak bardzo na przedmieścia, a obszary podmiejskie stanowiły naturalny rezerwuar przyrody dla jego mieszkańców. To jednak nie ma znaczenia, bo szlaki nadal są utrzymywane i można z nich korzystać. Na przykład mazowiecki oddział PTTK wypuścił świetną aplikację (sprawdźcie tutaj >>), która zawiera mapy wszystkich szlaków na obszarze województwa. Nasz system wykrywania pereł krajobrazowych za progiem miasta możemy uzupełnić o obszary Natura 2000 i parki krajobrazowe. O tych dwóch formach ochrony często się zapomina, do tego stopnia, że nawet w sieci niełatwo znaleźć dotyczące ich informacje. Na szczęście parki krajobrazowe mają swoje dyrekcje i siedziby, które są świetnym źródłem informacji o możliwych trasach wypraw i miejscach wartych odwiedzenia.

Kiedy mapa jest gotowa, możemy ruszać w drogę. Jeszcze tylko jedno trzeba zrobić wcześniej: zebrać drużynę. Nie zawsze jest to zadanie łatwe, o czym wie każdy, kto próbował kiedyś zmobilizować swoje dziecko do zwykłego spaceru, nie mówiąc o wycieczce. Po roku siedzenia w domu doszły dodatkowe bariery, które wymagają od nas wyrozumiałości. I tu właśnie z pomocą przychodzi mapa, która pozwala nadać każdej wycieczce aurę wyprawy, w ramach której dokonujemy odkryć i białe plamy zamieniamy na poznane „nowe lądy”. Na wyprawę możemy zabrać notatnik, by zapisywać w nim obserwacje, przynieść znaleziska i zasuszyć okazy roślin, które wcześniej wspólnie rozpoznamy (uwaga, roślin nie zrywamy, jeśli jesteśmy w rezerwacie!). Warto zaopatrzyć się w lornetkę i atlas ptaków, chociaż uprzedzam – ich obserwowanie i rozpoznawanie może nas wciągnąć na tyle, że stanie się samo w sobie nowym hobby.

Odkryciem może być nie tylko nowy teren, który zaskoczy nas swoją dzikością, ale też jego bioróżnorodność. Okaże się, że nie trzeba wcale wzdychać do obrazków oglądanych w filmach Davida Attenborough, bo tak samo bogaty, kolorowy świat mamy za progiem, pod miastem, w najbliższym rezerwacie. Nie ma lepszego momentu niż późna wiosna, by to obserwować. Zwłaszcza że za nami śnieżna zima i mokre przedwiośnie, a przyroda właśnie odżywa – nie wiadomo na jak długo, bo klimat nie przestał się przecież ocieplać. To też dobra okazja, by uświadomić sobie, co tracimy, pozwalając na to.

W końcu ostatni element bycia odkrywcą: nazwy. Już same nazwy podmiejskich dzikich terenów stanowią obietnicę przygody. Bagno Całowanie, rozlewisko Utraty, przełom Witówki, Czaplowizna, Łosiowe Błota – czy nie brzmią trochę jak z bajki? A to tylko kilka spośród miejsc niedaleko Warszawy, w które zdarzyło mi się wybrać w ostatnim roku. Te nazwy naniesione na mapę potrafią zaczarować wyobraźnię zarówno dzieci, jak i dorosłych. A dodawanie na pustą z początku mapę nowych punktów, które udało się nam odwiedzić, może być świetną motywacją do tego, by wyjść na dwór i by słowo „wycieczka” nie kojarzyło się dziecku z przymusem, ale wyłącznie z przygodą i zabawą.