Kastylia i León. Wina z przeszłości

Powrót do korzeni

– To najbardziej zaskakujące wino, ale też najbardziej tradycyjne – mówi Ana Belén Hernández z Bodega Viñas del Cénit i nalewa nam do kieliszków jasnoczerwony trunek. Stoimy w szczerym polu, pośród niewysokich krzewów winorośli, w gminie Villanueva de Campeán, zamieszkałej przez raptem 140 osób. – Czasami nie ma nic bardziej rewolucyjnego niż powrót do korzeni – dodaje nieco filozoficznie Ana. Wino, którego za chwilę spróbujemy, powstało z różnych szczepów winogron – i białych, i czerwonych, uprawianych razem i zbieranych jednocześnie.

Ana tłumaczy, że tak robili miejscowi jeszcze 100 lat temu: owoce różnych szczepów zbiera się ręcznie, a następnie tradycyjnie depcze. – Nikt się nie zastanawiał, co z czym łączyć. Wino powstawało bez przepisu, sin receta – podkreśla. To sprawiało, że każdy rocznik był inny, a każdy winiarz potrafił rozpoznać swoje wyroby. Powrót do tego podejścia nie był ani prosty, ani oczywisty. Jeszcze niedawno prawo, w trosce o jakość regionalnego produktu, nie pozwalało na takie ekstrawagancje. Dziś jednak możemy spróbować jedynego w swoim rodzaju wina o znaczącej nazwie Tradición, czyli Tradycja.

Bodega Viñas del Cénit

Wino jak od dziadka

José swoją maleńką winnicę odziedziczył po dziadku jakiś czas po tym, jak jego ojciec zakończył wielopokoleniową tradycję i przestał produkować wino. – W latach sześćdziesiątych wielu młodych wyjeżdżało z prowincji za pracą. Zostawali tylko starsi – tłumaczy decyzję ojca. On się urodził i wychował w stolicy, z dala od zamorańskich winnic. W końcu jednak wraz z żoną Lilianą postanowili wrócić i zająć się schedą po dziadku. Zanim rozpoczęli romantyczną przygodę z porzuconą winnicą, chcieli jak najwięcej się nauczyć. Zrezygnowali z wygodnego życia w Madrycie i z dwiema córeczkami ruszyli w świat. Pracowali w winnicach w Australii, Kalifornii i Portugalii. – Gdy podjęliśmy decyzję, krewni łapali się za głowę – wspomina José. Dziś mają swój projekt winiarski El Hato y El Garabato i kilka hektarów winnic.

– Ta parcela ma raptem hektar. I trzech właścicieli – oprowadza nas po jednej z nich José. – Dziadek produkował wino dla siebie. Dziś nazwalibyśmy je clarete, chociaż o słabej mocy. Sadził różne odmiany obok siebie, owoce zbierał razem i ze wszystkiego robił wino. A tylko na tym skrawku ziemi rośnie chyba z piętnaście szczepów winorośli – opowiada. Historia dziadka natchnęła go do stworzenia wina w tym samym stylu. Podobieństwo do trunku z Viñas del Cénit nie jest przypadkowe – José pracuje tam jako enolog. – Produkcja własnego wina brzmi romantycznie, ale w rzeczywistości, by utrzymać swoją winnicę, muszę mieć pełnoetatową pracę gdzie indziej – opowiada. Pokazuje przy tym obandażowany kikut u prawej dłoni. – To właśnie tam straciłem palec – mówi. Jak widać, filmowe życie ma też swoje ciemne strony, a praca w winnicy nie zawsze przypomina bajkę.

El Hato y El Garabato

W poszukiwaniu nut

Kolejna degustacja czeka nas w eleganckiej posiadłości Hacienda Zorita, kilka kilometrów od Fermoselle. – Pierwszy zmysł, jaki uruchamiamy przy ocenie wina, to wzrok – mówi Mariana i zaprasza nas na krótkie warsztaty enologiczne. Siedzimy przy stole z podświetlonym blatem, który ułatwia ocenę barwy, przejrzystości i struktury trunku. Zanim przejdziemy do wąchania, Mariana rozdaje nam maleńkie flakoniki i każe rozpoznawać poszczególne nuty zapachowe.

Później spróbujemy odnaleźć je w winie. Mnie trafia się flakonik z aromatem miodu, którego bez podpowiedzi nie umiem jednak do niczego przypisać. Na koniec próbujemy zawartości kieliszków, pozwalając winu rozlać się po języku i podniebieniu. Choć jest smaczne, a warsztaty ciekawe, z przyjemnością opuszczam ciemną, elegancką salę do degustacji i wychodzę na zewnątrz. Zachwyca mnie widok cyprysowej alei i ciągnących się niemal po horyzont winnic okalających posiadłość.

Hacienda Zorita

Tradycje na małą skalę

Najbardziej wysuniętym na południe szlakiem winnym w Kastylii i León jest Ruta del Vino Sierra de Francia. W niezwykłym, zabytkowym miasteczku Mogarraz wita nas Rubén, szef lokalnego stowarzyszenia. – W 2020 roku otrzymaliśmy nagrodę dla najlepszego Destino Enoturístico Sostenible y Responsable [destynacji enoturystycznej prowadzonej z uwzględnieniem odpowiedzialnego i zrównoważonego rozwoju] – chwali się na wstępie. Historia winnic w Sierra de Francia przypomina tę z okolic Zamory. Tu także miejscowi przez wieki wyrabiali wino głównie na własny użytek, chociaż działała też prężna spółdzielnia.

Niestety, w latach 60. XX wieku zmuszeni do emigracji za chlebem mieszkańcy porzucili winnice przodków, a spółdzielnia przestała istnieć. Szczęśliwie tu również przetrwały przynajmniej kilkudziesięcioletnie krzewy winorośli, których przez kilka dekad nikt nie uprawiał. – To nasz skarb. Z takich roślin uzyskuje się mniej wina, ale znacznie lepszej jakości – wyjaśnia Rubén. – Krzewy mają dłuższe korzenie i absorbują więcej minerałów – tłumaczy. Miejscowi wracają więc dziś do tradycji przodków, ale stawiają na produkcję ekskluzywnych win na małą skalę. Wyjątkowe są też tutejsze odmiany, niespotykane nigdzie indziej. – Lokalne gatunki to czerwone i białe rufete, a także aragonez, miejscowa wersja tempranillo, i calabrez, czyli garnacha zaadaptowana do naszego klimatu – opowiada Agustín, winiarz i właściciel sklepu La Zorra.

La Zorra

Lokalne dziedzictwo

Mogarraz leży w Sierra de Francia, górach nazwanych tak ze względu na mieszkańców, którzy niegdyś przybyli tu zza Pirenejów. Łańcuch należy do rezerwatu biosfery UNESCO Sierras de Béjar y Francia. Z miasteczka rozciągają się przepiękne widoki na lasy i starasowane, porośnięte winoroślą zbocza. Ostatnim punktem naszej podróży po Kastylii i León jest właśnie jedna z owych winnic, prowadzona przez Ambrosia, którego wszyscy nazywają Bosim. – Tarasy pochodzą jeszcze z czasów rzymskich. – Bosi wskazuje na skąpane w słońcu zbocze. I dodaje – choć w tej chwili trudno nam w jego słowa uwierzyć – że to deszczowy region, ale pada tu tylko w niektórych porach roku. To właśnie tutejszy mikroklimat sprawił, że popularne gdzie indziej tempranillo czy garnacha przekształciły się w lokalne odmiany. A my możemy napić się wina z delikatnych winogron rufete blanco. Z butelki z numerem 704 – jednej z zaledwie 972 wyprodukowanych w 2017 roku. Trudno o bardziej lokalne przeżycie i smak.