Wielorazowe butelki i słomki – co warto o nich wiedzieć?

Plastikowe morze

Według danych Komisji Europejskiej w krajach Unii co roku wytwarza się około 25 milionów ton plastikowych śmieci. Niestety, jedynie 30% z nich poddaje się recyklingowi – reszta trafia na wysypiska, jest utylizowana w spalarniach albo… trafia na nielegalne składowiska lub do rzek, mórz czy oceanów. Organizacja Seas At Risk wskazuje, że Europejczycy zużywają rocznie aż 46 miliardów jednorazowych butelek i nieco ponad 36 miliardów słomek. Tylko w Polsce wyrzucamy do kosza każdego dnia około 3 milionów słomek. Aż 100 tysięcy ton tych plastikowych śmieci trafia rocznie z krajów UE do oceanów. Badacze organizacji HELCOM wykazali, że w samym Morzu Bałtyckim tworzywa sztuczne stanowią niemal 70% wszystkich zanieczyszczeń.

W analizie Ellen McArthur Foundation z 2016 roku czytamy natomiast, że zużycie plastiku rośnie w tak szybkim tempie, że do 2025 roku na każde 3 tony ryb ze wszystkich wód świata będzie przypadać 1 tona makro- i mikroplastiku. Co więcej, w 2050 roku morskich stworzeń ma być mniej niż śmieci i drobin plastikowych znajdujących się w oceanach. Chcąc uchronić się przed tym czarnym scenariuszem, UE wprowadziła dyrektywę, na mocy której od 2021 roku będzie obowiązywać zakaz używania wykonanych z tworzyw sztucznych produktów jednorazowych, takich jak plastikowe sztućce, słomki, styropianowe pojemniki na żywność czy kubki. Do 2025 roku planuje się również zwiększyć skuteczność zbierania, segregacji i recyklingu plastikowych butelek z obecnego poziomu do 77%. Z kolei w 2029 roku ten odsetek ma już wynieść 90%.

Na zdrowie z butelki PET?

W zeszłym roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opublikowała raport „Microplastics in Drinking Water”. W wyniku analizy raportów z 50 badań przeprowadzonych w różnych częściach świata wykazano, że w wodzie pitnej znajdują się niedostrzegalne gołym okiem cząsteczki mikroplastiku. Najwięcej znaleziono ich w plastikowych butelkach PET. Co prawda większość tych związków uważa się za mało toksyczne i nieszkodliwe dla człowieka, niemniej konieczne są dalsze, bardziej szczegółowe badania w tym zakresie. Jak podkreślają autorzy analizy, istnieje ryzyko, że te cząsteczki mikroplastiku, których wielkość nie przekracza 150 mikrometrów, zamiast być wydalane z organizmu, przenikają przez ściany jelit do krwiobiegu. Szkodliwe mogą być również uwalniające się z mikroplastiku dodatki, takie jak plastyfikatory.

Mikroplastik, który występuje w butelkach PET, to niejedyna substancja szkodliwa, którą wypijamy z wodą. Potwierdzono, że w wyniku długotrwałego kontaktu z plastikiem oraz w przypadku wystawienia butelki na działanie promieni słonecznych i wysokiej temperatury w wodzie mogą się pojawić również inne szkodliwe pierwiastki czy związki. Są to na przykład aldehyd octowy, antymon (Sb) oraz zamienniki bisfenolu A, a także inne ksenoestrogeny, czyli związki przypominające żeńskie hormony płciowe. Obecność substancji, które wpływają na działanie gospodarki hormonalnej, wykryli w butelkowanej wodzie między innymi badacze z Uniwersytetu Johanna Wolfganga Goethego we Frankfurcie nad Menem. 

Jaką słomkę wielorazową wybrać?

W poszukiwaniu alternatyw dla plastikowych słomek czy butelek PET warto sięgnąć po materiały naturalne i te, które są neutralne dla zdrowia człowieka, jak szkło borokrzemowe, stal nierdzewna, bambus czy trzcina cukrowa. Szkło hartowane jest wolne od szkodliwych substancji, a przy tym chemicznie obojętne, co sprawia, że nie wchodzi w interakcje z innymi substancjami. Dodatkowo jest łatwe w utrzymaniu czystości, odporne na działanie wysokich temperatur i może być wielokrotnie poddawane recyklingowi. Z kolei słomki oraz butelki stalowe są niezwykle trwałe – nie szkodzi im mycie w zmywarce czy kontakt z ciepłymi płynami. Jeśli przy ich produkcji została wykorzystana konstrukcja wielowarstwowa, mogą zadziałać jak termos, co oznacza, że utrzymają temperaturę napojów, zarówno zimnych, jak i ciepłych, przez długi czas. Ich wadą jest jednak to, że podczas korzystania z nich można wyczuć metaliczny posmak w napojach. Mogą także wchodzić w reakcje z napojami kwaśnymi lub zasadowymi.

Produkty bambusowe – właściwie pielęgnowane – mogą posłużyć nam od sześciu miesięcy do nawet kilku lat. Co więcej, o ile przy ich produkcji nie wykorzystano procesów chemicznych, są one całkowicie naturalne i nadają się do kompostowania. Niestety, w porach drewna mogą gromadzić się trudne do usunięcia bakterie czy brud, dlatego należy je dokładnie myć i suszyć. Ponadto, jeżeli podczas uprawy bambusa stosowano pestycydy, istnieje ryzyko, że ich pozostałości znajdą się także w słomce czy butelce. W pełni biodegradowalne oraz bezpieczne dla naszego zdrowia i środowiska są butelki z trzciny cukrowej.

Wielorazowe, ale niekoniecznie zdrowe

Co z wielorazowymi słomkami i butelkami wykonanymi z tzw. bezpiecznych tworzyw sztucznych, takich jak PP, HDPE czy tritanu? W odróżnieniu od produktów PET mogą one być wykorzystywane wielokrotnie, ale ich stosowanie może być szkodliwe dla zdrowia, jak wskazują naukowcy. Chociaż są one wolne od bisfenolu A (BPA), a nawet – w przypadku tritanu – innych bisfenoli, zawierają przeważnie różne substancje, które mogą niekorzystnie wpływać na układ hormonalny. Korzystanie z nich również nie zmniejsza ilości połykanego z wodą mikroplastiku, a także stabilizatorów, środków zmniejszających palność czy wypełniaczy, stosowanych przy produkcji tworzyw sztucznych.

Narażenie na długotrwały kontakt z substancjami oddziałującymi na nasze hormony może niekorzystnie wpłynąć na płodność, metabolizm, system nerwowy czy zwiększyć ryzyko zachorowalności na raka. Składniki te uwalniają się do płynów znajdujących się w butelce, zwłaszcza jeśli przechowywaliśmy na przykład wodę zbyt długo lub wystawiliśmy butelkę na kontakt z promieniami słonecznymi czy wysoką temperaturą. Przy stosowaniu wielorazowych butelek z tworzyw sztucznych ważne jest więc, by unikać ich podgrzewania. Dlatego należy trzymać je z daleka od promieni słonecznych i nie pozostawiać w nagrzanym samochodzie lub oknie. Nie powinniśmy ich także myć w zmywarce.

Jak myć wielorazową butelkę i słomkę do napojów? 

Wiele zależy od tego, z jakiego materiału są wykonane. Szklane butelki i słomki, a także większość metalowych z powodzeniem można myć w zmywarce. Warto jednak sprawdzić, czy nie ma ku temu pewnych przeciwwskazań. Odpowiednie informacje powinny być podane przez producenta na opakowaniu. Z kolei wielorazowe butelki i słomki wykonane z bambusa oraz trzciny należy myć ręcznie w wodnym roztworze płynu do mycia naczyń. Metoda ta sprawdzi się również przy każdym innym typie wielorazowych butelek czy słomek. Jeżeli po umyciu w zmywarce lub ręcznie na dnie albo na ściankach widoczny jest brudny osad, skuteczne może okazać się użycie mieszaniny ciepłej – ale nie gorącej – wody z sodą oczyszczoną. Dobrze radzi sobie ona z rozpuszczaniem brudu i tłuszczu, a także pochłania zapachy. Nie powinna być jednak stosowana do czyszczenia butelek bambusowych lub z trzciny cukrowej.