Nowe życie materiału

Plastik jako wartościowy surowiec

Możliwości jest dużo – ubrania czy meble z odzyskanego plastiku to patent, który nikogo nie dziwi, ale już uzyskanie z niego polimerów do produkcji paliwa może zaskoczyć. Ciekawe podejście reprezentuje inicjatywa Rossany Orlandi, GuiltlessPlastic, która promuje postawę twórczego działania w kontekście już wytworzonych odpadów.

Skoro jest ich mnóstwo, zastanówmy się, co zrobić z ich nadwyżkami. Interesujmy się tym, które marki w świadomy sposób podchodzą do kwestii ekologicznych – nie tylko na poziomie deklaracji, ale faktycznie stają się liderem zmian w tym obszarze. Są firmy, które mocno akcentują konieczność traktowania plastiku jako surowca nadającego się do ponownego wykorzystania, tak by zamykać obieg.

Na naszym podwórku mamy taki przykład. Żywiec Zdrój jako pierwsza firma w Polsce zapewni w tym roku zbiórkę 100% plastiku, który wypuściła na rynek. Wszystkie butelki marki nadają się do ponownego wykorzystania – całkowicie, łącznie z etykietą i nakrętką. Poddanie ich recyklingowi w celu uzyskania surowca rPET pozwala zminimalizować wykorzystanie pierwotnego plastiku, czyli wytwarzanego od podstaw na potrzeby produkcji opakowań. Co więcej, firma już od dłuższego czasu optymalizuje opakowania na bardziej przyjazne środowisku, między innymi regulując ich wagę i zwiększając udział materiałów z odzysku. Rok temu wprowadziła butelkę w 100% wykonaną z rPET, czym udowadnia, że recykling plastiku naprawdę ma sens.

Firma cały czas pracuje nad kolejnymi innowacjami i prowadzi szeroko zakrojone akcje edukacyjne. Jednym z przykładów jest kampania #dozoltegokosza, pokazująca, jak powinien wyglądać cykl życia butelki, aby ta mogła stać się cennym surowcem wtórnym – opróżniona, powinna trafić do żółtego kosza lub innego kosza na metale i tworzywa sztuczne. Dzięki poddaniu jej recyklingowi ma szansę wrócić do nas w postaci polaru, śpiwora czy po prostu – kolejnej butelki z wodą. 

Plastik kreatywnie

Stojąca za GuiltlessPlastic Orlandi też ma do tematu recyklingu kreatywne podejście – nestorka współczesnego dizajnu wyszukuje projektantów, którzy dają plastikowi nowe życie i swoimi działaniami pokazują nieskończone możliwości jego transformacji. Tak jak na przykład Precious Plastic – innowacyjny projekt, który edukuje społeczności na całym świecie w kwestii problemu niewykorzystywania plastikowych odpadów. Preciuos Plastic tworzy przestrzenie robocze, w których przekazuje sposoby tworzenia wartościowych przedmiotów z plastikowych śmieci oraz potrzebne do tego narzędzia. 

Na koncepcji Precious Plastic bazuje również projekt jednego ze studentów Politechniki Warszawskiej – Plastikowa Rewolucja – nagrodzony przez Żywiec Zdrój grantem w ramach prowadzonego przez firmę programu Inicjatywy po Stronie Natury. Zbudowane w ramach projektu maszyny mają umożliwić własnoręczne wykonanie przedmiotów z przetworzonego plastiku, takich jak abażury, pudełka, materiał do druku 3D czy biżuteria. Maszyny będą wykorzystywane podczas wydarzeń społecznych oraz w ramach współpracy z domami kultury i ośrodkami edukacyjnymi.

Nietypowe wykorzystanie smogu

To nie koniec pomysłów, które wprawiają w prawdziwe osłupienie. Naukowcy już wiedzą, jak wykorzystać ludzkie czy zwierzęce odchody, aby zasilać autobusy i domy, a ścieki przekształcać w naturalny gaz. Teraz wiemy też, jak inteligentnie wykorzystywać coś, czego nawet nie możemy dotknąć. Chiński artysta Nut Brother przez 100 dni przemierzał ulice Pekinu z odkurzaczem w ręku, aby ze smogu stworzyć cegłę, a holenderski projektant Daan Roosegaarde zanieczyszczenia wykorzystał do produkcji biżuterii. 

Wrażenie robi przyszłościowy projekt Air-Ink, pierwszy na świecie tusz w całości stworzony z zanieczyszczeń powietrza. Zespół naukowców z laboratorium badawczego MIT Media Lab z Anirudhem Sharmą na czele stworzył maszynę gromadzącą zanieczyszczenia, które następnie są filtrowane i zmieniane w wysokiej jakości bezpieczny dla środowiska płynny tusz. 

Kaalink to urządzenie, które nakłada się na rury wydechowe, aby bezpośrednio zbierało spaliny. Sadza jest oczyszczana z metali ciężkich i czynników rakotwórczych – ostatecznie otrzymuje się pigment bogaty w cząsteczki węgla, w kolorze bardzo intensywnej czerni. W efekcie dostajemy markery, z których każdy powstaje z zanieczyszczenia równego 45 minutom jazdy przeciętnego samochodu z silnikiem Diesla. Air-Ink to różne rodzaje tuszu – sprawdzają się także przy produkcji farb w spreju, co już przełożyło się na zainteresowanie artystów zajmujących się street artem.

Drugie życie popiołu

Surowców, których wartości nie dostrzegaliśmy, a których potencjał zaczynamy w innowacyjny wykorzystywać, jest więcej. Należy do nich popiół, którego możemy używać na małą skalę w domu – jako nawozu w ogrodzie, środka czystości do szklanych lub stalowych powierzchni, a nawet pochłaniacza zapachu. Powstają też projekty zakrojone na szerszą skalę, a najlepszy przykład mamy na wyciągnięcie ręki. Mateusz Mioduszewski, absolwent ASP w Katowicach, jeszcze na studiach zauważył, w jak dużym stopniu wykorzystywany jest węgiel i jaka ilość pozornie bezużytecznych odpadów jest z tym związana. Wykorzystał fakt, że znakomita większość pozostałości okołoenergetycznych to popioły, które, poddane badaniom, okazały się być doskonałym surowcem, nadającym się do ponownego wykorzystania.

Próby z popiołem lotnym z kotłów fluidalnych doprowadziły go do stworzenia ceramiki aż w 70% złożonej z popiołu, a uzupełnionej spoiwem w postaci glinek. Materiał jest wyrabiany ręcznie, a delikatna zmiana składu chemicznego popiołu powoduje zmiany kolorystyczne, co nadaje przedmiotom wyjątkowy charakter. Okazuje się też, że tak wykonana ceramika, która ma dużą zdolność absorpcyjną, pokryta szkliwem, może być stosowana w pomieszczeniach o zwiększonej wilgotności, dlatego Ashka to doskonały sposób na produkcję płyt, donic i naczyń. I namacalny dowód na to, jak istotne dla gospodarki, zarówno od strony ekologicznej, jak i ekonomicznej, jest konstruktywne wykorzystanie odpadu przemysłowego.