Poszukiwacze skarbów

Zabierają ze śmietnika to, co inni wyrzucili. Wyłapują perełki polskiego dizajnu, ratują od zniszczenia i często przekazują dalej. Nigdy nie przejdą obojętnie obok altanki śmietnikowej – poznajcie śmietnikowych łowców.

Tekst: Iza Kieszek-Wasilewska

Zdjęcie głowne: Maciek Niemojewski

Ten artykuł przeczytasz w mniej niż 8 minut!

Znajdują świetne rzeczy i pokazują, jak je wykorzystać. Ich działania wpisują się w modę na zero waste i vintage, a doświadczenie pokazuje, że na śmietniku można znaleźć wszystko. W śmietnikowych zdobyczach niepodzielnie królują „chierki”, „skoczki” i „liski” (jak pieszczotliwie nazywają je poszukiwacze), poza meblami pożądane są wszelkiego rodzaju zastawy oraz szkło. Tu prym wiodą Chodzież, Ćmielów, Włocławek oraz Mirostowice i Pruszków. Ale na śmietnik trafiają też przedwojenne dokumenty, zdjęcia, rodzinne pamiątki, a nawet plany architektoniczne warszawskiej kamienicy z czasów carskich.

Zgodnie podkreślają, że „na łowy” najlepiej iść na stare osiedla, na których mieszkania obfitują w prawdziwe skarby, często niedoceniane przez nowych lokatorów. Dzielnice wybudowane w latach 40., 50., 60. XX wieku to najlepszy teren do poszukiwań. Warto zaglądać na warszawski Muranów, krakowską Nową Hutę. W takich miejscach mieszkania często zmieniają właścicieli i stare wyposażenie zwykle ląduje na śmietniku. Można spróbować umówić się z właścicielem (albo ekipą remontową), wiele osób pozwala zabrać z mieszkania rzeczy, zanim wylądują one w kontenerze. – Można odkryć prawdziwe perły, przedmioty cenne zarówno ze względu na wartość materialną, jak na przykład prototypy krzeseł, unikatowe szklane czy ceramiczne formy, jak i kulturową. Ostatnio w wystawionych pod kontenerem pudłach znalazłam rocznik tygodnika ilustrowanego dla dzieci i młodzieży „Płomyk” z 1935 roku! – opowiada Ula. W sieciówkach kupują rzadko i są zgodni, że nie budzą ich wielkiej sympatii. – Tak jak w starych kamienicach mieszka genius loci, tak stare przedmioty też mają swoje małe „duszki” – i takie najbardziej dziś cenię – mówi Jarek. Ich rada? Noście ze sobą rękawiczki robocze – zawsze w torbie, pod ręką. Przydają się w najmniej spodziewanym momencie.

Ula i Bartek

Ula i Bartek to para, która swoje śmietnikowe zdobycze pokazuje na instagramowym profilu „_parametry”. Poszukiwania zaczęli kilka lat temu od grupy „Uwaga, śmieciarka jedzie”. Ula trafiła na jej warszawską odnogę i postanowiła sprawdzić, co mają do zaoferowania częstochowskie śmietniki. Okazało się, że sporo. Została administratorką śmieciarkowej grupy w Częstochowie. Ze śmietników zazwyczaj zabierają to, co się trafi. Mają jednak rzeczy, które interesują ich szczególnie. – W kręgu naszych zainteresowań jest ceramika: wazony, talerze ścienne, elementy zastawy stołowej, serwisy kawowe, wyroby z Mirostowic, Włocławka, Łysej Góry, Ćmielowa itd. Mam też to szczęście, że często trafiam na śmietnikach na rośliny doniczkowe, którym z zasady nie odmawiam, dzięki czemu nasz dom przeistacza się powoli w miejską dżunglę – opowiada Ula.

Najbliższe ich sercu znalezisko to krzesło typu 200-190, zaprojektowane przez prof. Rajmunda Teofila Hałasa. – Ciągle można kupić to krzesło na rynku za śmieszne pieniądze i pod tym względem nie jest ono unikatowe. Dla nas ma jednak dużą wartość, bo znaleźliśmy je na początku naszej zbierackiej przygody, niosłam je w środku zimy przez pół miasta bez rękawiczek, w ekscytacji i szczęściu, w ogóle nie czując, jak odmrażam dłonie – wspomina Ula. – Później odnowiliśmy je z Bartkiem wspólnymi siłami, zeszlifowaliśmy stary lakier, położyliśmy nowy, obiliśmy na nowo siedzisko i oparcie. Nie wyszło idealnie. Ale robiliśmy to wspólnie, z wielkim zaangażowaniem i pasją. To nasze ukochane znalezisko.

Ula podkreśla, że na śmietniku można znaleźć prawdziwe perełki polskiego dizajnu. – Przedmioty unikatowe: serwis kawowy „Dorota” projektu Lubomira Tomaszewskiego znaleziony w domku na działce, podczas gdy wartość takiego zestawu przekracza tysiąc złotych, krzesło „Muszelka” projektu Hanny Lachert, o podobnej wartości, zydle zaprojektowane przez duet Szlekys i Wincze – wymienia. – Należy też pamiętać o tym, że śmietniki skrywają przedmioty bezcenne, jak korespondencja z czasów drugiej wojny światowej, fotografie, nigdy niewywołane klisze ze zdjęciami osób i miejsc, których już nie ma. To również perły, tylko w innym rozumieniu.

Gispowe figurki Maryi znalezione na śmietniku.

Znalezione rzeczy najczęściej wykorzystują zgodnie z ich przeznaczeniem. Obraz z miłosną dedykacją na odwrocie wisi nad łóżkiem w sypialni. Ze śmietnikowych kubków i talerzy na co dzień spożywają posiłki. W ogromnej fajansowej misie z Koła, dekorowanej motywami roślinnymi, trzymają w kuchni owoce i warzywa. Praktycznie w każdym pomieszczeniu w domu wykorzystują rzeczy ze śmietnika. W łazience mirostowicka popielniczka służy im jako mydelniczka. W kuchni są to wspomniane wcześniej kubki, talerze, puszka z napisem „grysik”, w której trzymają karmę dla kota. W przedpokoju stoi krzesło gięte A-5910, które pod dwiema warstwami farby olejnej skrywało napis świadczący o tym, że służyło w częstochowskiej szkole podstawowej. – Te rzeczy są wszędzie. Znalazły swoje miejsce i zastosowanie w całym naszym domu – mówi Ula.

Jarek

Jak twierdzi, korzystał z grupy „Uwaga, śmieciarka jedzie”, zanim stało się to modne. – Gdy widzę coś cennego, o czym wiem, że ktoś z moich znajomych to kolekcjonuje, staram się brać. Nie biorę zbędnych rzeczy. Wtedy robię zdjęcie i wrzucam na śmieciarkową grupę. Ale zawsze to jest kwestia przypadku: gdzieś przechodziłem, dokądś jechałem, zauważyłem po drodze… – mówi. Jarek pracuje w okolicy, w której sporo mieszkań jest „likwidowanych”. Robotnicy wynoszą pod altanki śmietnikowe rzeczy, które nadają się do użycia – meble, przedmioty gospodarstwa domowego, książki, bibeloty. Na tych „wystawkach” jest mnóstwo wartościowych przedmiotów. – Zdobyłem w ten sposób trochę książek, trochę ładnego wzornictwa z czasów PRL-u – mówi Jarek.

Porcelana z Ćmielowa znaleziona na śmietniku

Zbiera głównie pamiątki z czasów PRL-u, ale jak sam twierdzi, jest dość wybredny i bierze tylko te, które cechuje ładne wzornictwo. – Ograniczeniem jest wiek przedmiotów. W latach 80. XX wieku produkowano już mało ładnych rzeczy. Interesują mnie też wszelkie pamiątki związane z Warszawą – opowiada. Jarek miał szczęście trafić na prawdziwe skarby. Najbliższe jego sercu znalezisko to plany architektoniczne warszawskiej kamienicy z czasów carskich – ręcznie kaligrafowane, z pieczęciami, pisane cyrylicą. Albo radio z lat 40., unikatowy jubileuszowy egzemplarz o numerze seryjnym 50 000. Albo bogate archiwum dokumentów pewnej znanej przed wojną warszawskiej rodziny. To pierwsze powędrowało do Archiwum Państwowego w Warszawie, drugie – do Narodowego Muzeum Techniki, trzecie – do spadkobiercy rodziny.

A inne znaleziska? – Porcelana z Ćmielowa – odpowiada Jarek. – Niedawno trafiła mi się cała zastawa z lat 50. w idealnym stanie. Albo meble, słynne fotele typu 366 projektu Józefa Chierowskiego, to modny i chodliwy towar. Również szafki RTV, model 600, piękne i dziś bardzo lubiane – dodaje. I choć wie, co ma wartość i co jest modne, zaznacza: – Staram się nie obrastać w przedmioty. Biorę rzeczy, jeśli wiem, że naprawdę ich użyję, albo użyje ich ktoś z moich znajomych, lub kiedy wiem, że są niezwykle cenne. Ale i tak część tych ostatnich oddaję, na przykład do muzeów, nie trzymam w domu po to, żeby mieć, ani tym bardziej żeby handlować. Nigdy nie sprzedałem żadnej znalezionej rzeczy.

Co zatem można znaleźć w jego domu? – Mam dwa „chierki” i stolik kawowy typu jamnik – wylicza Jarek. – Mam też „liska”, którego uratowałem z nieistniejących już Zakładów Usług Telewizyjnych i Radiotechnicznych na Woli. Darzę go dużym sentymentem, bo wróciłem się po niego do tej fabryki kilka godzin przed rozpoczęciem jej rozbiórki, w ostatniej chwili. Oprócz tego trochę drobiazgów typu szkło, elektrotechnika. Znajdzie się też kilka książek czy przedwojennych zdjęć.

Wśród rzeczy, które zabiera, znajdują się meble (krzesła, stoły, stoliki, fotele), a także ceramika i szkło. Śmieje się, że jej dom urządzony jest w stylu eklektyczno-chaotycznym. Wśród cenniejszych znalezisk ma między innymi szkło projektu Horbowego czy ceramika z Koła. Jednak największym sentymentem darzy zbiór wycinków prasowych ze zdjęciami Warszawy od lat 40. do 80. XX wieku. – Widać, że kogoś to interesowało, dla kogoś to było ważne. Na pewno zachowam tę kolekcję – opowiada Aneta. Jej najdziwniejsze znalezisko to zbiór kilku metalowych klapek z nosami, które przy kontenerze oddał jej zbieracz złomu. – Długo nie wiedziałam, co to właściwie jest i do czego służyło. Z czasem okazało się, że to klapki do judaszy w drzwiach – śmieje się. W swoich zbiorach ma też cały piec kaflowy, który ktoś oddawał po rozbiórce. Znalezione rzeczy odnawia, a czasem przerabia. Zawsze trzyma rękę na pulsie i regularnie zagląda na sprawdzone śmietniki, ale śmieje się, że „w Warszawie już się przegrzebało…”.