W 1553 roku Zygmunt II August, ówczesny król Polski i wielki książę litewski, połączył się węzłem małżeńskim z Katarzyną Habsburżanką, córką Ferdynanda I Habsburga i Anny Jagiellonki. Ich ślub odbył się w krakowskiej katedrze, a przyjęcie weselne w Zamku Królewskim na Wawelu. To właśnie tutaj, po blisko 500 latach, w połowie lipca został zainaugurowany specjalny cykl spotkań o charakterze kulinarno-interpretacyjnym. Wydarzenie pod nazwą „Uczta” stanowiło niezwykłą okazję do podróży w czasie i zapoznania się z realiami historycznymi szesnastowiecznej Polski przez pryzmat jedzenia.
![Stół zastawiony daniami i winem podczas wydarzenia „Uczta” w Zamku Królewskim na Wawelu](https://mediaconvert.kukbuk.pl/fjFWBkQKm3FDIC3YfThMdLD-RMidxm7JOjDcKh1WAa4/fill/1418/1682/fp:0.5:0.5/1/aHR0cHM6Ly9tZWRp/YS5rdWtidWsucGwv/bWVkaWEvaW1hZ2Vz/LzIwMjEvMDgtMTgv/WktuV19XeWRhcnpl/bmlhX1VjenRhX2t1/bGluYXJuYTIxLTA3/LTE3XzAwMTBfMS5q/cGc.jpg)
Królewski toast
Królowie, jakich znamy z podręczników do historii, częściej toczą wojny, niż zasiadają do stołu. A gdyby tak poznać dwór królewski od kuchni? Sprawdźcie, co jedzono i pito na weselu Zygmunta Augusta!
Tekst: Maciej Kostrzewa
Zdjęcie główne: Anna Stankiewicz
![Bartek Kieżun i goście podczas przyjęcia "Uczta" Zamek Królewski na Wawelu (fot. Anna Stankiewicz)](https://mediaconvert.kukbuk.pl/V31YrFPluJqk0XhwDXdELUqeX0CLAztyDwoFxN_4sGo/fit/550/0/fp:0.5:0.5/1/aHR0cHM6Ly9tZWRp/YS5rdWtidWsucGwv/bWVkaWEvaW1hZ2Vz/LzIwMjEvMDgtMTgv/Zm90Ll9Bbm5hX1N0/YW5raWV3aWN6X0R6/aWElQzUlODJfRG9r/dW1lbnRhY2ppX1dp/enVhbG5lal9aYW1r/dV9LciVDMyVCM2xl/d3NraWVnb19fdWFy/SEZhZi5qcGc.jpg 505w,
https://mediaconvert.kukbuk.pl/8hOJiN-EhuX94dvL3Pq4aOZtAt6b1IzHfYq63co6p58/fit/1100/0/fp:0.5:0.5/1/aHR0cHM6Ly9tZWRp/YS5rdWtidWsucGwv/bWVkaWEvaW1hZ2Vz/LzIwMjEvMDgtMTgv/Zm90Ll9Bbm5hX1N0/YW5raWV3aWN6X0R6/aWElQzUlODJfRG9r/dW1lbnRhY2ppX1dp/enVhbG5lal9aYW1r/dV9LciVDMyVCM2xl/d3NraWVnb19fdWFy/SEZhZi5qcGc.jpg 1010w)
fot. Anna Stankiewicz
Do dziś zachowały się zapiski, relacje i rachunki, z których można wywnioskować, jakie dania i trunki gościły na królewskim stole. O tym, jak wyglądał ślub Zygmunta Augusta i Katarzyny Habsburżanki, historycy dowiedzieli się z pism Łukasza Górnickiego, nadwornego sekretarza, a także Stanisława Orzechowskiego, w którego relacji oprócz jedzenia opisany jest choćby wystrój sali weselnej.
Ucztę na podstawie epokowych kronik przygotowali dla gości Zamku Królewskiego na Wawelu Marcin Sołtys z restauracji Filipa 18, Łukasz Cichy z Białej Róży i Janusz Myjak z Szóstego Zmysłu. Z kolei wyjątkową narrację wokół wydarzenia poprowadził nie kto inny, jak Bartek Kieżun, czyli Krakowski Makaroniarz, dziennikarz kulinarny, autor książek „Italia do zjedzenia”, „Portugalia do zjedzenia” i „Stambuł do zjedzenia”, a także artykułów dla KUKBUK-a. Kulinarne doznania podkreśliło wino dobrane przez sommelierkę Annę Bocheńską, która na co dzień odpowiada za kartę win w Dzikim Winie.
![Widok na Wawel, wina, którymi wznoszono toast podczas przyjęcia „Uczta” w Zamku Królewskim na Wawelu](https://mediaconvert.kukbuk.pl/Cl1FuCxbHqN-dzzEB0cj7WVl2mRRfHmB3Sp2Vi53DG4/fit/550/0/fp:0.5:0.5/1/aHR0cHM6Ly9tZWRp/YS5rdWtidWsucGwv/bWVkaWEvaW1hZ2Vz/LzIwMjEvMDgtMTgv/WktuV19XeWRhcnpl/bmlhX1VjenRhX2t1/bGluYXJuYTIxLTA3/LTE3XzAwODFfMS5q/cGc.jpg 505w,
https://mediaconvert.kukbuk.pl/ZoNR_U0irNPXnnVtqOOHdo7mTIup1FDz4m5ow0ypd3w/fit/1100/0/fp:0.5:0.5/1/aHR0cHM6Ly9tZWRp/YS5rdWtidWsucGwv/bWVkaWEvaW1hZ2Vz/LzIwMjEvMDgtMTgv/WktuV19XeWRhcnpl/bmlhX1VjenRhX2t1/bGluYXJuYTIxLTA3/LTE3XzAwODFfMS5q/cGc.jpg 1010w)
fot. materiały prasowe
Historia winnicy na Wawelu
Choć za Jagiellonów najpopularniejszym alkoholem było piwo, archeologowie odkryli na Wawelu pozostałości winnicy, której historia sięga X wieku. Okazuje się, że winorośl pojawiła się w Krakowie wraz z przyjęciem przez Polskę chrztu. Ta korelacja nie jest bynajmniej przypadkowa – wino było przecież wymagane do celów liturgicznych. Prędko się okazało, że wapienne wzgórza na Wawelu są doskonałym terenem do uprawy winorośli. Gwarantują głębokie ukorzenienie roślin, mają doskonale nasłonecznione stoki, a stabilizację warunków termicznych zapewnia płynąca w dole Wisła.
Winnica figurowała w dokumentach zamkowych jeszcze w XVII wieku. Zniszczeniu uległa więc najprawdopodobniej w XVIII wieku, choć do dziś nie udało się ustalić, z jakiego powodu. Na stoki Wawelu powróciła w 1827 roku, w ramach akcji upiększania Krakowa, który był wówczas Wolnym Miastem. Przetrwała zaledwie 24 lata – po czym na wzgórzu urządzono koszary, a Franciszek Józef zadecydował o usunięciu roślinności porastającej zbocza.
Przed kilkoma laty winnica została przywrócona do życia w miniaturowej formie, na terenie wawelskiego zamku
Próby zrekonstruowania winnicy podjął się na początku XXI wieku Instytut Winorośli i Wina w Krakowie, jednak bezskutecznie. Do zagospodarowania zboczy Wawelu nigdy nie doszło, ale przed kilkoma laty winnica została przywrócona do życia w miniaturowej formie, na terenie wawelskiego zamku. Mieści się ona nieopodal baszty Senatorskiej i to właśnie przy niej, kieliszkiem włoskiej franciacorty zostało zainaugurowane wydarzenie „Uczta”. Jesteście ciekawi, jakie inne wina trafiły na królewski stół?
Królewskie wina
![Wina chłodzone podczas przyjęcia „Uczta” w Zamku Królewskim na Wawelu: wino Franciacorta, włoski odpowiednik szampana.](https://mediaconvert.kukbuk.pl/VE02LRjt7Zmm22KcUrZh6Gg1_GoeF5P6wTlMNIxUVnU/fill/1240/651/fp:0.5:0.5/1/aHR0cHM6Ly9tZWRp/YS5rdWtidWsucGwv/bWVkaWEvaW1hZ2Vz/LzIwMjEvMDgtMTgv/WktuV19XeWRhcnpl/bmlhX1VjenRhX2t1/bGluYXJuYTIxLTA3/LTE3XzAwMzZfMS5q/cGc.jpg 1240w,
https://mediaconvert.kukbuk.pl/4VhHBCJDnGvSKxRmWcQZAvshPrQtPkHH3-bGI86TcYI/fill/2480/1302/fp:0.5:0.5/1/aHR0cHM6Ly9tZWRp/YS5rdWtidWsucGwv/bWVkaWEvaW1hZ2Vz/LzIwMjEvMDgtMTgv/WktuV19XeWRhcnpl/bmlhX1VjenRhX2t1/bGluYXJuYTIxLTA3/LTE3XzAwMzZfMS5q/cGc.jpg 2480w)
Franciacorta to włoski odpowiednik szampana
Bredasole
Franciacorta Racconti Brut N.V.
szczep: chardonnay, pinot noir, pinot blanc
Przed jedzeniem, na pobudzenie apetytu, warto wznieść kieliszek aperitifu – szczególnie gdy pije się go z widokiem na królewskie winorośle. Franciacorta to włoski odpowiednik szampana. Sposób jej produkcji bardzo przypomina ten, w jaki wytwarza się francuski alkohol, a więc polega na przeprowadzeniu wtórnej fermentacji w butelce. Ta tradycyjna metoda sprawia, że każdy egzemplarz ma niepowtarzalną charakterystykę. W kieliszku znajdziecie dużo nut oddrożdżowych i brioszkowych, a także bogactwo owocowych aromatów. W tej lombardzkiej franciacorcie wyczuwalne są drobne, ale intensywne bąbelki, które znakomicie pobudzają kubki smakowe przed posiłkiem. Włoski aperitif to także ukłon w stronę królowej Bony, matki Zygmunta Augusta.
![Wina pochodzące z polskich winnic, Vignoble Brisebarre – przyjęcie „Uczta” w Zamku Królewskim na Wawelu](https://mediaconvert.kukbuk.pl/1XqcNOr-2zC6TRKDQovOEvC37z9gJmHezh2theZ3OII/fill/1240/651/fp:0.5:0.5/1/aHR0cHM6Ly9tZWRp/YS5rdWtidWsucGwv/bWVkaWEvaW1hZ2Vz/LzIwMjEvMDgtMTgv/Zm90Ll9KZXJlbWlf/RG9icnphJUM1JTg0/c2tpX1pLbldfMV8y/LmpwZw.jpg 1240w,
https://mediaconvert.kukbuk.pl/HLBotLk1eVDnNkPgLHVsUG9d3x3U7Wc4i8WRxsI6tNQ/fill/2480/1302/fp:0.5:0.5/1/aHR0cHM6Ly9tZWRp/YS5rdWtidWsucGwv/bWVkaWEvaW1hZ2Vz/LzIwMjEvMDgtMTgv/Zm90Ll9KZXJlbWlf/RG9icnphJUM1JTg0/c2tpX1pLbldfMV8y/LmpwZw.jpg 2480w)
Szczep chenin blanc jest stosunkowo mało aromatyczny, ale wyjątkowo uniwersalny
Vignoble Brisebarre
Cuvée Amédée Vouvray 2016
szczep: chenin blanc
To francuskie vouvray z Loary pojawiło się na stole równocześnie z przystawką – tatarem z białej ryby z czipsem z Pstrąga Ojcowskiego i kiszonymi rydzami. Wino powstało ze szczepu chenin blanc, który sam w sobie jest stosunkowo mało aromatyczny, za to wyjątkowo uniwersalny. Jego głęboki smak i aromat wynika więc w znacznej mierze z procesu dojrzewania. W nosie wyczuwalne są morele i miód, a w smaku owocowa kwasowość. Taki profil sensoryczny doskonale komponował się z delikatną białą rybą, a zarazem podkreślał wędzone nuty, wyczuwalne w daniu.
![Wino podawane podczas przyjęcia „Uczta” w Zamku Królewskim na Wawelu. Riesling: Weingut Fendel](https://mediaconvert.kukbuk.pl/C-up7cHUqcZI-mpmoLYxTLVE6qBwgxJ-SgD8jXGpYNw/fill/1240/651/fp:0.5:0.5/1/aHR0cHM6Ly9tZWRp/YS5rdWtidWsucGwv/bWVkaWEvaW1hZ2Vz/LzIwMjEvMDgtMTgv/WktuV19XeWRhcnpl/bmlhX1VjenRhX2t1/bGluYXJuYTIxLTA3/LTE3XzAwMzFfMS5q/cGc.jpg 1240w,
https://mediaconvert.kukbuk.pl/uKR7oRHHXdLFmuBR4n9VbVl9V2Y49g48mToGfOkSFs8/fill/2480/1302/fp:0.5:0.5/1/aHR0cHM6Ly9tZWRp/YS5rdWtidWsucGwv/bWVkaWEvaW1hZ2Vz/LzIwMjEvMDgtMTgv/WktuV19XeWRhcnpl/bmlhX1VjenRhX2t1/bGluYXJuYTIxLTA3/LTE3XzAwMzFfMS5q/cGc.jpg 2480w)
Riesling jest w Niemczech uważany za króla win, dlatego nie mogło go zabraknąć na królewskiej uczcie
Weingut Fendel
„Fum Allerhinnerschde” Riesling feinherb 2019
szczep: riesling
Na stole pojawiła się cielęcina konfitowana w cytrusach z chrupiącą perliczką, gotowanym słonecznikiem i młodą marchewką, marynowaną w miodzie gryczanym z imbirem. Wydawać by się mogło, że danie to idealnie połączyłoby się z delikatnym czerwonym winem. To, że wybór padł na riesling, było jednak podyktowane… historyczną posadzką z piaskowca, którego nie udałoby się umyć, gdyby rozlał się na niego czerwony alkohol. Dobór odpowiedniego wina był więc nie lada wyzwaniem. Riesling jest jednak w Niemczech uważany za króla win, dlatego nie mogło go zabraknąć na królewskiej uczcie! Zaraz po otwarciu wyczuwalne są w nim nuty petrolowe, charakterystyczne dla tego szczepu, które chwilę później ustępują aromatom zielonych jabłek i limonki. W smaku dominuje rześka owocowa kwasowość, po której następuje okrągła słodycz i ponownie kwaśny finisz. To naprawdę wielowymiarowe, zmieniające się w czasie wino.
![Likierowe wino Weingut Berger Leginthov – chłodzenie win podczas przyjęcia "Uczta". Zamek Królewski na Wawelu](https://mediaconvert.kukbuk.pl/mX2QukB6rWTu6ZmPUY1-i4_4Sdhve0Na7cfgBalpYdc/fill/1240/651/fp:0.5:0.5/1/aHR0cHM6Ly9tZWRp/YS5rdWtidWsucGwv/bWVkaWEvaW1hZ2Vz/LzIwMjEvMDgtMTgv/WktuV19XeWRhcnpl/bmlhX1VjenRhX2t1/bGluYXJuYTIxLTA3/LTE3XzAwODBfMS5q/cGc.jpg 1240w,
https://mediaconvert.kukbuk.pl/kXMQDu3lasqUAtdJ-yC_sbtKfOQF3V8iTW-dbVnA--c/fill/2480/1302/fp:0.5:0.5/1/aHR0cHM6Ly9tZWRp/YS5rdWtidWsucGwv/bWVkaWEvaW1hZ2Vz/LzIwMjEvMDgtMTgv/WktuV19XeWRhcnpl/bmlhX1VjenRhX2t1/bGluYXJuYTIxLTA3/LTE3XzAwODBfMS5q/cGc.jpg 2480w)
Oznaczenie „auslese” wskazuje, że wykorzystywane są do niej wyłącznie bardzo dojrzałe, a nawet przejrzałe winogrona
Weingut Berger Leginthov
Auslese Scheurebe 2014
szczep: scheurebe
Deser – nugat z kozim serem, prażonymi orzechami, wodą różaną i cynamonem – uświetniła lampka austriackiego scheurebe. To likierowe wino zawdzięcza swój słodki, głęboki smak przede wszystkim sposobowi produkcji: oznaczenie „auslese” wskazuje, że wykorzystywane są do niej wyłącznie bardzo dojrzałe, a nawet przejrzałe winogrona, które zbiera się ręcznie. Część owoców może być nawet zarażona szlachetną pleśnią, która pojawia się na ciepłych i wilgotnych terenach. Czas dojrzewania tego alkoholu wyniósł aż siedem lat, więc oprócz nut miodowych i morelowych, które są charakterystyczne dla samego szczepu, można było w nim wyczuć także aromaty fig i suszonych owoców, związane z procesem starzenia. To zarazem niezwykle gęsty, wręcz oleisty alkohol, o ciepłej, złotej barwie.
Za pomoc w przygotowaniu materiału serdecznie dziękujemy Annie Bocheńskiej.
Chcemy wiedzieć co lubisz
Wiesz, że im więcej lajkujesz, tym fajniejsze treści ci serwujemy?