Kooperatywy spożywcze w Polsce

Chcecie cieszyć się dobrym jedzeniem bez wydawania fortuny, a przy okazji być w porządku wobec ludzi i natury? Jest na to sposób. Przyłączcie się do kooperatywy lub stwórzcie własną. Dużo radości i dobrej zabawy dostaniecie gratis.

Tekst: Magda Malicka

Zdjęcie główne: unsplash

Zdjęcia: Kooperatywa "Dobrze"

Opublikowano: 11 Lipca 2018

Ten artykuł przeczytasz w mniej niż 10 minut!

Dobre jest drogie?

Dawno minęły czasy, kiedy obiektem pożądania było idealnie okrągłe jabłko z supermarketu. Dziś świadomego konsumenta pociąga raczej to, co naturalne, przyjazne przyrodzie i społeczności. Dlatego, gotowi na zmiany, udajemy się do sklepu ze zdrową żywnością w poszukiwaniu produktów z dobrych źródeł. Większość osób, które odbyły taką wycieczkę, potwierdzi jednak, że szybki rzut okiem na etykiety z zaporowymi cenami wystarczy, aby ostudzić zapał. Czy oznacza to, że musimy wybierać pomiędzy finansową ruiną a słabej jakości jedzeniem z supermarketu? Niekoniecznie. Z pomocą przychodzi idea kooperatyw spożywczych.

Razem raźniej

Kooperatywa spożywcza to innymi słowy spółdzielnia, której członkowie wspólnym wysiłkiem zaopatrują się w żywność bezpośrednio u producentów. Celem nie jest zysk, lecz pozyskiwanie dobrej jakości produktów w możliwie niskich cenach. Choć w ostatnich latach obserwuje się wyjątkowo intensywny rozwój takich inicjatyw na całym świecie, idea nie jest niczym nowym – spółdzielnie spożywcze prężnie rozwijały się już w przedwojennej Polsce jako odpowiedź na potrzeby mniej zamożnej części społeczeństwa. Były przy tym, jak na ówczesne standardy, niezwykle nowoczesnymi inicjatywami. Mógł do nich dołączyć każdy, niezależnie od wieku, płci czy wyznania, a członkowie wspólnie decydowali o podejmowanych działaniach. Wspólnota zapewniała ludziom poczucie bezpieczeństwa i dostęp do wysokiej jakości dóbr. Niestety, w okresie powojennym kontrolę nad działalnością spółdzielni przejęło państwo i narzuciło im sposoby działania, w konsekwencji zatraciły swój oddolny i demokratyczny charakter.

Można więc powiedzieć, że współcześnie rozwijające się kooperatywy wracają do korzeni spółdzielczości, hołdując takim wartościom jak współpraca, równość i samopomoc. Obecnie
ich działalność jest także głosem sprzeciwu wobec bezlitosnego względem małych gospodarstw i szkodliwego dla środowiska systemu masowej produkcji żywności.

Brak pośredników zapewnia dobre ceny, a osobisty kontakt z rolnikami pozwala kontrolować warunki upraw i sprawia, że jedzenie przestaje być anonimowe.

Relacje przede wszystkim

Na czym polega działalność kooperatyw? Zwykle wygląda to tak: grupa ludzi zainteresowana wspólnym robieniem zakupów nawiązuje współpracę z wytwórcami żywności, zamawia produkty według potrzeb, a następnie we własnym zakresie organizuje ich transport i odbiory. Brak pośredników zapewnia dobre ceny, a osobisty kontakt z rolnikami pozwala kontrolować warunki upraw i sprawia, że jedzenie przestaje być anonimowe. Członkowie kooperatyw poznają współpracujących z nimi rolników, budują relacje nie biznesowe, a oparte na empatii i zaangażowaniu. Jedna strona otrzymuje dobrej jakości produkty, druga – regularne zamówienia i godziwe wynagrodzenie. Obie – radość ze wspólnego działania.

Bez pracy nie ma kołaczy

Taki model zapewnia członkom wymierne korzyści, jednak wymaga od nich zaangażowania. Każdy musi przepracować określoną liczbę godzin miesięcznie na rzecz wspólnoty oraz uczestniczyć w spotkaniach, czyli tak zwanych walnych zgromadzeniach. A ponieważ kooperatywy z założenia mają płaską strukturę, bez szefów czy przewodniczących, decyzje dotyczące ich funkcjonowania zwykle podejmowane są wspólnie – a to oznacza, że trzeba umieć się porozumieć, czasem pójść na kompromis. Nie zawsze jest to łatwe, jednak przy odrobinie dobrej woli integruje i uczy współpracy.

Kooperatywy spożywcze w Polsce

W większości dużych polskich miast działa przynajmniej jedna kooperatywa spożywcza. Niektóre stanowią zamknięte grupy ograniczające się do organizowania zamówień, inne wykraczają poza ten podstawowy model i na różne sposoby angażują się w działalność edukacyjną, kulturalną i integrującą lokalne społeczności.

Częstochowa

Kooperatywa Spożywcza w Częstochowie

Aby dołączyć do Kooperatywy Spożywczej w Częstochowie, należy przyjść na spotkanie organizacyjne. Po zaakceptowaniu warunków i uiszczeniu 35 złotych opłaty wpisowej zostajemy członkami kooperatywy. Zobowiązuje nas to do poświęcenia dwóch godzin miesięcznie na pracę na rzecz wspólnoty. Do wyboru mamy między innymi pozyskiwanie nowych dostawców, zarządzanie stroną internetową, transport czy koordynację zamówień. Wspólnota dba o utrzymywanie stałych relacji z zaopatrującymi ją wytwórcami, nadaje im też własny certyfikat zaufania społecznego.

Elbląg

Kooperatywa Żuławy

Koordynatorzy zamówień z Kooperatywy Żuławy są jednocześnie rolnikami. Sami pakują produkty – w miarę możliwości do zapewnionych przez kooperantów opakowań i kartonów, by uniknąć produkowania zbędnych śmieci. Następnie dowożą produkty pod wskazane przez zamawiających adresy. Z każdego zamówienia 10% kwoty jest przekazywane na fundusz gromadzki mający wspierać inicjatywy edukacyjne, społeczne i kulturalne. Członkowie kooperatywy mogą nie tylko cieszyć się smakiem pysznego jedzenia, ale także odwiedzać rolników, z którymi współpracują, by pomóc im w dbaniu o gospodarstwo lub po prostu odpocząć na łonie natury.

Gliwice

Kooperatywa Tomata

Członkowie Tomaty zobowiązują się przepracować w miesiącu przynajmniej dwie godziny
na rzecz kooperatywy. Jest to głównie praca przy paczkowaniu zamówień, jednak zdarza się,
że koordynator zwraca się z prośbą o wykonanie innego zadania. Każdy może też zgłosić własny pomysł na pomoc wspólnocie. Choć członkowie nie płacą miesięcznych składek, kooperatywa dysponuje tak zwanym funduszem gromadzkim. Składają się na niego wpłaty wpisowe nowych członków oraz „marża” w wysokości 10% nakładana na każde zamówienie. Tomata współpracuje z zaprzyjaźnioną Fundacją na Zielonym, z którą organizuje mnóstwo ciekawych wydarzeń: od akcji wymiany książek, przez ekologiczne pikniki i targi, po spotkania o tematyce kulinarnej.

Lublin

Kooperatywa Lubelska

Kooperatywa Lubelska nie zajmuje się tylko zamawianiem żywności. Prowadzi też skierowany
do mieszkańców Lublina projekt „Wspólna przestrzeń”, w którego ramach organizuje warsztaty, szkolenia i imprezy. Ich celem jest integrowanie społeczności lokalnej poprzez kontakt z kulturą
i dobrym jedzeniem.

Łódź

Kooperatywa Spożywcza w Łodzi

Łodzka kooperatywa czerpie inspiracje z tradycji przedwojennej polskiej spółdzielczości.
W związku z tym kładzie duży nacisk nie tylko na jakość zamawianej żywności, ale także na integrację wspólnoty i samopomoc. Część pieniędzy odkładanych na fundusz gromadzki (10% wartości zakupów) jest przeznaczana na realizację celów socjalnych, czyli na przykład pomoc członkom kooperatywy, którzy mają kłopoty finansowe. Reszta ma wspierać propagowanie idei sprawiedliwości społecznej. Osoby udzielające się w kooperatywie wykonują różne zadania przy koordynacji zamówień – angażują się w nie według własnych potrzeb i możliwości.

Nowy Sącz

Kooperatywa Sądecka

Kooperatywa Sądecka działa na zasadzie sklepu internetowego. Zrzesza miłośników i wytwórców dobrej jakości produktów, ale nie trzeba być jej członkiem, by złożyć zamówienie. W ofercie, prócz żywności, znajdziemy środki czystości, kosmetyki, książki, a nawet naczynia czy… ogrodowe szklarnie kopułowe. Istotnym elementem działalności wspólnoty są cotygodniowe Spotkania Czwartkowe, podczas których odbywają się warsztaty, prelekcje i wykłady z rozmaitych dziedzin: na temat zdrowego żywienia, podróży czy zagadnień społecznych.

Płock

Płocka Kooperatywa Spożywcza

Kooperatywa z Płocka stawia sobie za cel rozwijanie wzajemnej pomocy pomiędzy jej członkami
i producentami. Podejmuje działania propagujące świadomość konsumencką i ideę spółdzielczości. Każdy członek podczas zakupów jest zobowiązany uiścić datek na kooperatywę w wysokości 7% wartości zamówienia. Pieniądze te, jak również opłaty wpisowe wnoszone przez nowych członków, zasilają fundusz gromadzki. Opłacane są z niego bieżące potrzeby kooperatywy oraz wydatki związane z organizacją spotkań, imprez i wycieczek. Dzięki niemu członkowie w trudnej sytuacji materialnej mogą liczyć na wsparcie.

Poznań

Poznańska Kooperatywa Spożywcza POKOSPOKOO

POKOSPOKOO to kooperatywa wegetariańska. Praca na jej rzecz polega na przygotowywaniu
i wydawaniu cotygodniowych zakupów, pomocy przy obsłudze portali społecznościowych, organizowaniu spotkań czy pisaniu artykułów. Można również pomagać rolnikom w pracach polowych. Kooperatywa pozwala na sporą elastyczność w pełnieniu wyznaczonych funkcji, tak aby każdy mógł dostosować je do swojego trybu życia i preferencji. Poza opłatą członkowską uczestnicy dopłacają 8% wartości każdego zamówienia na rzecz kooporeatywy. Wspólnota angażuje się w rozmaite akcje kulturalne i edukacyjne. Właśnie ruszył jej nowy projekt: gospodarstwo ogrodnicze, do którego będzie można wpaść, aby aktywnie uczyć się uprawy roślin i kompostowania. W ogrodzie mają się też odbywać wspólne pikniki.

Warszawa

Kooperatywa Grochowska

Założona w 2009 roku przez grupę młodych matek Kooperatywa Grochowska była jedną z pierwszych tego typu inicjatyw w Polsce. Jednym z jej głównych celów, poza zakupami, jest działalność na rzecz lokalnej społeczności. Spotkania kooperatywy oraz wspólna praca są okazją do spotkania, poznania nowych ludzi i nawiązania przyjaźni. W 2014 roku członkowie powołali Fundację Kooperatywy Grochowskiej, która dziś zajmuje się między innymi ochroną tradycyjnych metod wytwórstwa i produkcji żywności oraz aktywizacją młodych mam. Pomaga też w prowadzeniu jadłodzielni na Grochowie.

Warszawska Kooperatywa Spożywcza

Powstała w 2010 roku na warszawskim Żoliborzu. Dziś prowadzi stowarzyszenie i ma siedzibę
w Solatorium – domku fińskim na Jazdowie. Intensywnie angażuje się w problematykę społeczną. Poprzez organizację szkoleń, warsztatów i spotkań propaguje idee zrównoważonego rozwoju, sprawiedliwego handlu, wegetarianizm. Podejmuje działania na rzecz praw człowieka, równości
i demokracji. Członkowie raz na pół roku uiszczają składki w wysokości 30 złotych, a raz w miesiącu muszą przepracować przynajmniej półtorej godziny na przykład przy wydawaniu zakupów.

Kooperatywa „Dobrze”

Ta zrzeszająca ponad 250 osób warszawska spółdzielnia lada chwila będzie świętować piąte urodziny. Prowadzi dwa sklepy stacjonarne w Warszawie. Zakupy może w nich zrobić każdy, ale zniżkę otrzyma tylko ten, kto okaże specjalną kartę członkowską. Jak zostać jej szczęśliwym posiadaczem? Wystarczy przyłączyć się do inicjatywy, w każdym miesiącu opłacać składkę i przepracować w sklepie trzy godziny.

Wrocław

Kooperatywa Wrocław

Kooperatywa Wrocław działa, jak sama nazwa wskazuje, na terenie Wrocławia, ale obsługuje cały Dolny Śląsk. Zapewnia osobom zrzeszonym dużą swobodę i indywidualizację zamówień. Nie ma składek ani konieczności robienia regularnych zakupów.