Kooperatywy spożywcze w Polsce

Choć w ostatnich latach obserwuje się wyjątkowo intensywny rozwój takich inicjatyw na całym świecie, idea kooperatywy nie jest niczym nowym – spółdzielnie spożywcze prężnie rozwijały się już w przedwojennej Polsce jako odpowiedź na potrzeby mniej zamożnej części społeczeństwa. Były przy tym, jak na ówczesne standardy, niezwykle nowoczesnymi inicjatywami. Mógł do nich dołączyć każdy, niezależnie od wieku, płci czy wyznania, a członkowie wspólnie decydowali o podejmowanych działaniach. Wspólnota zapewniała ludziom poczucie bezpieczeństwa i dostęp do lepszej jakości dóbr. W okresie powojennym kontrolę nad działalnością tego typu spółdzielni przejęło państwo i od razu narzuciło im sposób działania. W konsekwencji zatraciły one oddolny i demokratyczny charakter.

Współcześni konsumenci chętnie wracają do idei pierwszych kooperatyw. Dzisiejsze spółdzielnie spożywcze stawiają na współpracę, równość i poszanowanie środowiska oraz lokalnych producentów. Taka działalność jest również głosem sprzeciwu wobec masowej produkcji żywności, z którą nie mogą konkurować małe gospodarstwa i która nierzadko jest szkodliwa dla ekosystemu.

Jak działa kooperatywa?

Podstawą każdej kooperatywy są jej członkowie. To na nich spoczywa obowiązek znalezienia dostawców oraz ich sprawdzenie. Gdy już spółdzielnia zacznie oficjalnie funkcjonować, a lista producentów będzie z grubsza zamknięta, pozostaje jeszcze zorganizować we własnym zakresie transport i umówić się na odbiór zamówionych towarów. To ważne, bo wszystkie produkty członkowie kooperatywy kupują osobiście. Taki bezpośredni kontakt z rolnikami nie tylko gwarantuje lepsze ceny, ale również sprawia, że członkowie spółdzielni mają kontrolę nad świeżością i jakością składników. Co więcej, jedzenie w tym wydaniu przestaje być anonimowe. Budowanie bliskich relacji z wytwórcami, opartych na wzajemnym szacunku, dialogu i zaangażowaniu obu stron, daje nam możliwość nie tylko zadbania o lokalnych producentów czy wsparcia godnych uwagi przedsiębiorstw. Jeśli decydujemy się na taki sposób robienia zakupów, możemy skrócić łańcuch dostaw i jednocześnie zatroszczyć się o środowisko. W ostatecznym rozrachunku jedna strona otrzymuje dobrej jakości produkty, druga – szansę na regularne zamówienia i godziwe wynagrodzenie. To idealne zobrazowanie hasła „z pola na stół”.

Kooperatywy spożywcze w Polsce

Gdzie znaleźć kooperatywy spożywcze? W większości dużych miast działa przynajmniej jedna taka spółdzielnia. Niektóre stanowią zamknięte grupy ograniczające się do organizowania zamówień, inne wykraczają poza podstawowy model funkcjonowania i na różne sposoby angażują się w działalność edukacyjną, kulturalną czy nawet integrują lokalne społeczności. Sprawdźcie, w których miastach już od lat działają kooperatywy i do których z nich możecie dołączyć. A jeśli akurat nie znajdziecie na liście swojej miejscowości, może to znak, że czas założyć spółdzielnię spożywczą?

Jak założyć kooperatywę?

Założenie kooperatywy nie jest trudne i może to zrobić praktycznie każdy. Jedyne, czego potrzeba, to dosłownie kilka osób, przynajmniej jeden samochód, by odebrać towar, oraz miejsce, w którym będziecie się spotykać, odbierać produkty i rozliczać zakupy. Popytajcie wśród znajomych, rozważcie pomysł z przyjaciółmi oraz rodziną. Jeśli spora część z was będzie zainteresowana taką działalnością, możecie założyć własną kooperatywę i nawiązać współpracę z producentami żywności. W ten sposób zyskujecie szansę, by samemu decydować o tym, co i kiedy trafi na wasze stoły.

Kooperatywa spożywcza to dobry sposób na to, żeby zmienić swoje podejście do odżywiania, a także realnie wpływać na lokalną gospodarkę i środowisko. To także możliwość ciekawego spędzenia czasu, okazja do poznania interesujących ludzi i dobrej zabawy. W końcu poszukiwanie najlepszych producentów i odkrywanie lokalnych składników może nieść ze sobą dreszczyk emocji. Zwłaszcza gdy w końcu samodzielnie pozyskane jedzenie trafi na stół w postaci niezrównanego leczo czy domowej pasty warzywnej ukręconej ze składników prosto z pola.

Kooperatywa Południowa >>

Surowieckiego 10

Piękne warzywa i owoce od pana Konrada, pomidory z RWS Dobrzyń nad Wisłą i miód z zaprzyjaźnionej pasieki – Kooperatywa Południowa działa na stołecznym Ursynowie od siedmiu lat i jest jedną z największych w Warszawie. Tworzą ją grupa przyjaciół i sąsiadów, którzy regularnie się spotykają i wspólnie organizują nie tylko dostawy jedzenia, ale również lokalne zbiórki dla potrzebujących. Wejście w szeregi kooperatywy to idealne rozwiązanie dla tych, którzy chcą kupować dobrej jakości produkty w atrakcyjnych cenach bezpośrednio od rolników i producentów żywności. Odbiory są raz w tygodniu, wtedy też członkowie się ze sobą spotykają. Dodatkowo każdy zobowiązany jest do poświęcenia godziny tygodniowo na pomoc w organizowaniu działalności społeczności. Jeśli chcecie zostać częścią tej spółdzielni i dowiedzieć się więcej na temat zamawiania, odbioru towarów i obowiązków jej członków, napiszcie do Kooperatywy Południowej na Facebooku.

Kooperatywa Mokotów >>

Bełska 1/3

Ta lokalna, mała kooperatywa zrzesza osoby, którym bliskie są kwestie ochrony środowiska oraz wspierania lokalnych dostawców i przedsiębiorców. Dołączywszy do niej, zyskacie możliwość zamawiania nie tylko wysokiej jakości produktów spożywczych, ale również kosmetyków i środków higienicznych. Każda osoba zrzeszona w kooperatywie musi wykonywać na jej rzecz prace społeczne. Oprócz tego członkowie są zobowiązani do zbierania zamówień, utrzymywania i nawiązywania kontaktów z dostawcami, a także organizowania dostaw. Zamówienia są zbierane na Facebooku, a odbiory zwykle odbywają się na środę.

Kooperatywa Grochowska >>

To jedna z pierwszych tego typu spółdzielni w Polsce. Kooperatywę Grochowską założyła w 2010 roku grupa młodych osób, które chciały mieć dostęp do zdrowej i uczciwie produkowanej żywności z możliwością kupienia jej bezpośrednio od rolników. Jednym z głównych celów kooperatywy, poza zakupami, jest działalność na rzecz lokalnej społeczności. Dlatego spółdzielnia działa przy wsparciu Centrum Aktywności Lokalnej, by swoimi decyzjami i działaniem wesprzeć także małe firmy i przedsiębiorców z sąsiedztwa. Obecnie wspólnota liczy 100 osób i jest otwarta na przyjmowanie nowych członków. Założyciele zachęcają do przyjścia i zobaczenia, jak działa kooperatywa. Podczas wspólnych spotkań macie szansę nie tylko zaopatrzyć się w dobrej jakości produkty, ale również poznać nowych ludzi i nawiązać ciekawe przyjaźnie. A przy okazji się dowiedzieć, czym jest sezonowość, jakie są lokalne tradycyjne smaki i jak rozpoznać dobrą żywność.

Kooperatywa „Dobrze” >>

To jedna z najbardziej znanych kooperatyw w kraju. Obecnie spółdzielnia liczy 480 członków i prowadzi dwa sklepy stacjonarne w stolicy. Zakupy może w nich zrobić każdy, ale zniżkę otrzyma tylko ten, kto okaże kartę członkowską. W ten sposób kooperatywa chce zwiększyć dostęp do dobrej jakości żywności w mieście, wesprzeć lokalne i zrównoważone rolnictwo oraz zachęcić do dołączenia do społeczności opartej na współpracy i demokracji. Każdy członek kooperatywy pracuje na jej rzecz jako wolontariusz – minimum trzy godziny w miesiącu, w ramach tzw. dyżurów. Dzięki temu wszystkie zrzeszone osoby mają możliwość doświadczenia i poznania działania spółdzielni od środka. Po dołączeniu do grupy trzeba opłacać składki, które pozwalają obniżyć koszty prowadzenia sklepów i utrzymać niższe ceny produktów. Oprócz tego Kooperatywa „Dobrze” angażuje się w liczne działania edukacyjne, organizuje warsztaty i współpracuje z instytucjami publicznymi czy pozarządowymi.

Kooperatywa Konstancin >>1

Mieszkańcom Konstancina-Jeziorny, Piaseczna, Józefosławia i okolic polecamy zainteresowanie się miejscową kooperatywą. Jak w przypadku większości tego typu inicjatyw, impulsem do jej założenia były chęć korzystania z wysokiej jakości produktów, głównie spożywczych, wsparcie lokalnych przedsiębiorców i dbałość o środowisko. Członkowie kooperatywy dzielą się obowiązkami, organizują od podstaw zakupy i pomagają sobie przy ich odbieraniu. Zamówienia na konkretne składniki i produkty są zbierane na Facebooku, a dostawy odbywają się zwykle w czwartek lub piątek wieczorem. Kooperatywa stawia na integrację osób, które do niej należą, dlatego w jej ramach organizowane są różne akcje społeczne.

Wawelska Kooperatywa Spożywcza >>

Obecnie w Krakowie działa jedna duża spółdzielnia spożywcza. Wawelska Kooperatywa Spożywcza została założona w 2011 roku i od tego czasu grono jej członków stale rośnie. Grupa stawia na ekologiczną i świeżą żywność, którą zamawia od lokalnych rolników. Podstawą działalności jest realizacja cotygodniowych zamówień na produkty ekologiczne, w tym kosmetyki i środki czystości, od ponad 30 dostawców. Jak w przypadku innych kooperatyw, także tutaj cała praca w ramach spółdzielni jest oparta na wolontariacie, a obowiązki są rotacyjne i musi je wykonywać każdy z członków. Na tym jednak działalność grupy się nie kończy. Wawelska Kooperatywa Spożywcza angażuje się również w inicjatywy ekologiczne i społeczne, organizuje zbiórki żywności, a nawet pokazy filmowe. W ten sposób nie tylko buduje relacje z dostawcami i wpływa na lokalną społeczność. Jest to także sposób na zintegrowanie się i wspólne spędzenie czasu. Pst! Jeśli chcecie dołączyć do kooperatywy, to obserwujcie jej profil na Facebooku. Co dwa tygodnie w czwartki organizowane są wprowadzenia.

Kooperatywa Spożywcza w Łodzi >>

Ta kooperatywa działa już ponad 10 lat. Jej członkowie łączą siły nie tylko po to, by pozyskać jak najlepszej jakości żywność od ekologicznych producentów. Spółdzielnia stawia także na integrację i samopomoc. Część pieniędzy zaoszczędzonych w ramach zakupów dzięki wynegocjowaniu niższych cen jest odkładana na fundusz gromadzki. To około 10% wartości zakupów. Pieniądze są przeznaczane na realizację celów socjalnych oraz wspieranie działań na rzecz sprawiedliwości społecznej. Dzięki funduszowi na pomoc mogą liczyć na przykład członkowie kooperatywy, którzy mają kłopoty finansowe. Środki z niego są także przekazywane na organizacje charytatywne. Kooperatywa ma charakter nieformalny i niehierarchiczny. Wszystkie decyzje są podejmowane demokratycznie, a członkowie cały czas uczą się działać razem i organizować na rzecz wspólnych celów.

Jurajska Kooperatywa Spożywcza >>

Aby dołączyć do tej kooperatywy, wystarczy wysłać wiadomość na adres e-mail podany w stopce na oficjalnej stronie. Później pozostaje już tylko regularnie przychodzić na spotkania, angażować się w funkcjonowanie spółdzielni, dzielić się obowiązkami i organizować zamówienia oraz odbiory towarów. Jak podkreślają założyciele kooperatywy, połączyły ich świadomość, że powinni dbać o swoje zdrowie, i poszanowanie środowiska. Wszyscy członkowie odrzucają modyfikowaną genetycznie żywność, nawozy sztuczne i pestycydy i oczywiście stawiają na zdrowe, sprawdzone jedzenie, którego zarówno pochodzenie, jak i jakość nie budzą zastrzeżeń. Celem spółdzielni jest osiągnięcie zrównoważonej pod względem ekonomicznym, społecznym i ekologicznym produkcji i konsumpcji poprzez świadome wybory konsumenckie i stawianie na lokalnych wytwórców.

Kooperatywa Żuławy >>

To wyjątkowa kooperatywa – tworzą ją zarówno rolnicy produkujący organiczną i naturalną żywność, jak i klienci, którzy chcą się zdrowo odżywiać i jednocześnie dbać o przyrodę. Jedzenie jest kupowane lokalnie, a członkowie, w miarę możliwości, wszystkie produkty pakują sami do zapewnianych przez kooperantów opakowań i kartonów, by uniknąć produkowania zbędnych odpadów. Co więcej, towary od rolników można nie tylko kupować, ale też pozyskiwać w ramach barteru. Kooperatywa dostarcza przede wszystkim warzywa, owoce, nabiał, miody, pieczywo, a także domowe przetwory. Tu również z każdego zamówienia 10% kwoty jest przekazywane na fundusz gromadzki, który ma wspierać inicjatywy edukacyjne, społeczne i kulturalne. Celem spółdzielni jest zaopatrywanie się u lokalnych producentów przy zachowaniu jak najmniejszej liczby pośredników, tak aby żywność przebywała najkrótszą możliwą drogę od rolnika do odbiorcy. Członkowie zachęcają do dołączenia do kooperatywy i promują polskie uprawy, mając nadzieję, że w przyszłości będzie możliwe odejście od zglobalizowanej produkcji. Dzięki temu każdy miałby nie tylko szansę cieszyć się smakiem pysznego jedzenia, ale także odwiedzać rolników, z którymi współpracuje, pomóc im w dbaniu o gospodarstwo albo po prostu odpocząć na łonie natury.

Kooperatywa Tomata >>

Tomatę założyły Helena i Małgorzata – młode matki, które połączyła pasja oraz chęć korzystania z najlepszej jakości produktów w trosce o nie same, jak również o ich bliskich. Obecnie kooperatywa współpracuje regularnie z licznym gronem dostawców, ale także stale poszukuje nowych wytwórców, których produkty wyróżniają się na polskim rynku. Jako jedna z nielicznych spółdzielnia korzysta z oferty zagranicznych producentów i sprowadza wyjątkowe składniki. Poza realizacją zamówień składanych przez członków kooperatywa jest miejscem, gdzie można się spotkać, porozmawiać, wymienić poglądy oraz wspólnie stworzyć nowe, ciekawe projekty. Ponadto Tomata współpracuje z zaprzyjaźnioną Fundacją na Zielonym, z którą organizuje mnóstwo inspirujących wydarzeń: od akcji wymiany książek, przez ekologiczne pikniki i targi, po spotkania o tematyce kulinarnej.

Kooperatywa Lubelska >>

To inicjatywa świadomych konsumentów i konsumentek, którzy nie tylko chcą zaopatrywać się w ekologiczną żywność, ale również stawiają na naturalne kosmetyki kupowane bezpośrednio od producentów. Do kooperatywy może dołączyć każdy, a najłatwiej zrobić to za pośrednictwem e-maila (adres jest podany na oficjalnej stronie spółdzielni i na jej fanpage’u na Facebooku). Oprócz wspólnych zakupów i nieustannego poszerzania listy wytwórców członkowie kooperatywy chcą się dzielić swoimi przekonaniami oraz zachęcać mieszkańców Lublina do przyłączenia się do grupy. Z tego powodu oprócz spółdzielni spożywczej działa jeszcze Wspólna Przestrzeń – miejsce otwarte dla każdego, gdzie organizowane są różne wydarzenia, spotkania, prezentacje i warsztaty. Dzięki świetnie wyposażonej kuchni członkowie oraz wszyscy zainteresowani mogą spotykać się tam na wspólne gotowanie czy na kursach kulinarnych, które nierzadko prowadzą cudzoziemcy mieszkający w Lublinie. W ten sposób mają oni szansę zaprezentować swoją domową kuchnię sąsiadom, a uczestnicy mogą spróbować nowych smaków. Wszystko, by zintegrować lokalną społeczność poprzez kontakt z kulturą i dobrym jedzeniem.

Sądecka Kooperatywa Spożywcza >>

Celem Sądeckiej Kooperatywy Spożywczej jest regularne kupowanie przez jej członków produktów spożywczych, które jednocześnie są tanie i bardzo dobrej jakości. Wszystko oczywiście powinno pochodzić bezpośrednio od producentów, chodzi bowiem o to, by wspierać lokalnych dostawców i przedsiębiorców. Istotnym elementem działalności wspólnoty są regularne spotkania i targi, podczas których odbywają się warsztaty, prelekcje i wykłady na temat zdrowego odżywiania. 

Płocka Kooperatywa Spożywcza >>

Zasada jest prosta – każdy przynajmniej raz na trzy miesiące musi coś zrobić. Można się zgłosić do grupy zbierającej oferty od rolników albo tej, która odbiera zamówione produkty. Wszystko jest notowane w specjalnej, dostępnej dla członków kooperatywy tabeli, co ułatwia planowanie i rozdzielanie obowiązków. Poza współpracą z producentami członkowie podejmują również działania mające na celu propagowanie świadomości konsumenckiej i ideę spółdzielczości. Każdy podczas zakupów jest zobowiązany uiścić datek na kooperatywę w wysokości 7% wartości zamówienia. Pieniądze te zasilają fundusz gromadzki. Opłacane są z niego bieżące potrzeby kooperatywy oraz wydatki związane z organizacją spotkań i wydarzeń. Dzięki niemu także członkowie w trudnej sytuacji materialnej mogą liczyć na wsparcie.

Poznańska Kooperatywa Spożywcza POKOSPOKOO >>

POKOSPOKOO to jedyna w pełni wegetariańska kooperatywa. Wspólnie przygotowują cotygodniowe zakupy, organizują spotkania, a niekiedy też pomagają rolnikom w pracach polowych. Kooperatywa pozwala na sporą elastyczność w pełnieniu wyznaczonych funkcji, tak aby każdy mógł dostosować je do swojego trybu życia i preferencji. Poza opłatą członkowską uczestnicy dopłacają 8% wartości każdego zamówienia na rzecz kooperatywy. Co więcej, wspólnota angażuje się w rozmaite akcje kulturalne i edukacyjne. Są to przede wszystkim warsztaty i prelekcje na tematy dotyczące na przykład upraw permakulturowych, miejskich ogrodów, pszczelarstwa, efektywnych mikroorganizmów czy też ograniczania produkcji odpadów. Członkowie spotykają się również na wspólnych wieczorach filmowych, podróżniczych albo integrują się, grając w planszówki.

Kooperatywa Wrocław

Kooperatywa działa na terenie Wrocławia, ale zrzesza dostawców i producentów z całego Dolnego Śląska. Jej członkowie mają dużą swobodę i możliwość składania indywidualnych zamówień. Spółdzielnia pomaga zainteresowanym dotrzeć do zdrowej i sprawdzonej żywności, a cały łańcuch dostawy jest pomyślany tak, by było taniej dla konsumentów, ale jednocześnie by zadbać o godziwy i uczciwy zarobek dla rolników. Członkowie tej kooperatywy głównie poszukują zdrowej, organicznej i ekologicznej żywności uprawianej bez nawozów sztucznych i chemicznych środków ochrony roślin.

Cała Polska

Choć kooperatywy raczej działają w konkretnych miastach, mogą być też organizowane na szeroką skalę. Doskonałym przykładem jest inicjatywa LokalnyRolnik.pl – wirtualny targ jedzeniowy, na którym rolnicy, rzemieślnicy i drobni wytwórcy mogą dzielić się z mieszkańcami poszczególnych miast w Polsce swoimi produktami. Kooperatywa współpracuje z ponad 200 grupami na terenie całego kraju, między innymi w Warszawie, Wrocławiu, Krakowie i na Śląsku oraz w okolicy tych miast. Wystarczy wpisać w wyszukiwarce na stronie swoją lokalizację i zobaczyć, skąd najbliżej można zamówić warzywa, owoce, jajka, nabiał, a także mięso i wędliny. 

Zakupy na portalu robi się co tydzień, z maksymalnie dwudniowym wyprzedzeniem. Zamówione produkty są dostarczane do wybranych punktów odbioru lub bezpośrednio do domu. Wszyscy producenci przygotowują produkty na zamówienie, dzięki czemu nic się nie marnuje. W ten sposób można wspierać pracę rolników, którzy stawiają na naturalne metody uprawy roślin i troszczą się o swoje zwierzęta.