Jak żyć zdrowo i zapobiegać chorobom?

Oprócz tego musimy pamiętać, że wpływ na zdrowie mają również czynniki środowiskowe. Silnie mutagenne są na przykład promieniowanie ultrafioletowe i dym papierosowy. Wśród substancji, które powodują zmiany nowotworowe, coraz częściej wymienia się alkohol. Jeśli zależy wam na zdrowym stylu życia, unikajcie ich.

Diet, rodzajów aktywności fizycznej czy sposobów radzenia sobie ze stresem jest wiele. W pracy nad trybem życia wybierzcie te, które są dla was najbardziej odpowiednie, a jeśli nie macie pewności, jaki kierunek obrać, skontaktujcie się z odpowiednim ekspertem: dietetykiem, trenerem czy psychologiem. W odniesieniu do indywidualnego podejścia i potrzeb pomogą wam dobrać te rozwiązania, które najkorzystniej wpłyną na wasze zdrowie. Poniżej zapoznacie się niekonwencjonalnymi tradycjami medycznymi, których rozwiązania mogą wam pomóc w wypracowaniu zdrowszego trybu życia.

Czym są holistyczne podejście do zdrowia i medycyna integralna? 

W ostatnich latach holistyczne podejście do zdrowia zyskuje coraz większą popularność. Holizm to założenie, że zdrowie oznacza równowagę pomiędzy ciałem, duchem i umysłem, a praca nad nim powinna obejmować każdy z tych aspektów. W ujęciu holistycznym sfera psychiczna i fizyczna, ale także emocjonalna, społeczna i duchowa są ze sobą nierozerwalnie związane i bezpośrednio na siebie oddziałują. Holistyczne spojrzenie na zdrowie skupia się na człowieku jako całości, a nie na fragmencie ciała czy psychiki wymagającym szczególnej uwagi.

Określenia „medycyna integralna” i „integralne zdrowie” mogą się różnić znaczeniowo w odniesieniu do różnych osób. Medycyna integralna to kompleksowe podejście, mające na celu utrzymanie zdrowia w jak najlepszym stanie. To zarazem partnerska współpraca z pacjentem w razie choroby, polegająca na połączeniu optymalnych naukowych metod leczenia i zapobiegania stanom chorobowym z pełną koncentracją na potrzebach jednostki. Przy takim podejściu pacjent powinien czuć się bardziej efektywnym i świadomym „menedżerem” własnego zdrowia, dobrostanu, a także procesu leczenia.

Centrum Medycyny Integralnej przy Uniwersytecie Arizony definiuje ją jako medycynę, która generuje i wspiera proces zdrowienia, biorąc pod uwagę całą osobę i wszystkie aspekty stylu życia. Szczególny nacisk kładzie na relację pomiędzy lekarzem a pacjentem. Przewiduje wykorzystanie wszystkich optymalnych terapii naukowych, przyznając pierwszeństwo metodom naturalnym i mniej inwazyjnym – oczywiście jeśli to możliwe i słuszne w danym przypadku.

Chaos związany z terminologią i ze stosowaniem określenia „medycyna integralna” przez osoby proponujące włączenie do procesu leczenia niesprawdzonych naukowo technik szkodzi nie tylko pacjentom, narażając ich zdrowie, ale też całemu społeczeństwu. Może ono bowiem w rezultacie nieufnie podchodzić do jakichkolwiek komplementarnych metod wspomagających leczenie, które dla wielu mogą okazać się zbawienne.

Medycyna komplementarna i alternatywna: czym są i jakie są między nimi różnice?

Medycyna komplementarna wykorzystuje metody medycyny zarówno niekonwencjonalnej, jak i konwencjonalnej. Z kolei medycyna alternatywna odnosi się do korzystania z metod niekonwencjonalnych zamiast terapii konwencjonalnych. W procesie leczenia niezwykle istotna jest świadomość, że stosowanie praktyk niepopartych badaniami może być groźne i nie tylko negatywnie wpływać na przebieg leczenia, ale nawet zagrozić życiu pacjenta.

Tradycyjna medycyna jako uzupełnienie leczenia konwencjonalnego 

Tradycyjna medycyna chińska liczy sobie ponad 3 tysiące lat. Wyrosła z gromadzonych na Dalekim Wschodzie obserwacji i doświadczeń w leczeniu chorób i zapobieganiu im. To system medyczny, który podchodzi do człowieka holistycznie, traktując go jako system wzajemnych interakcji ciała, umysłu i ducha. W 2020 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała tradycyjną medycynę chińską za skuteczną metodę leczenia i zapobiegania chorobom. Tym samym została ona uwzględniona jako pełnoprawny system medyczny w krajowych systemach opieki zdrowotnej.

Jednym z jej najważniejszych źródeł są idee chińskiego systemu filozoficznego, który wnikliwie tłumaczy zjawiska zachodzące w człowieku i otaczającej go naturze. Zostały one skodyfikowane w obrębie wielu koncepcji, a do ich centralnych pojęć należą holizm, qi, czyli życiowa energia, yin-yang, teoria pięciu przemian, narządy zang i fu, meridiany, teoria zewnętrznych i wewnętrznych czynników patogennych, teoria ośmiu zasad i teoria sześciu warstw.

Na podstawie związanej z nimi wiedzy diagnozuje się konkretne syndromy kliniczne i opracowuje leczenie, które – zgodnie z założeniami tradycyjnej medycyny chińskiej – usuwa nie tylko objawy choroby, ale przede wszystkim jej przyczyny. Uznaje się, że niezależnie od miejsca, w którym rozwija się choroba, obejmuje ona cały organizm. Każda komórka naszego ciała bowiem jest połączona ze wszystkimi innymi, a wszelkie procesy, które w nim zachodzą, są ze sobą nierozerwalnie związane. Co istotne, medycyna chińska uwzględnia także wpływ czynników środowiskowych oraz podchodzi do pacjenta indywidualnie.

Profilaktyka jest w tradycyjnej medycynie chińskiej uznawana za klucz do zdrowego życia. Umożliwia skuteczne rozpoznanie zaburzeń równowagi organizmu, zanim objawią się one pod postacią choroby. Niebagatelne znaczenie ma w tym kontekście odpowiednia dieta. Chińskie przysłowie mówi, że jedzenie jest lekarstwem, a lek pożywieniem.

Czym jest ajurweda?

Ajurweda oznacza wiedzę o życiu albo sztukę życia; to sanskrycki termin, w którym „ajus” znaczy życie, a „veda” – wiedzę, mądrość. A ponieważ życie funkcjonuje tu jako synonim zdrowia, ajurweda jest wiedzą o zdrowiu. Pierwsze teksty na jej temat zostały spisane na południowo-wschodnim wybrzeżu Półwyspu Indyjskiego już 5 tysięcy lat temu. Zachodni świat jednak zainteresował się nią dopiero w XX wieku. Korzyści dla zdrowia, które przynosi stosowanie jej zaleceń w praktyce, spowodowały, że w 1979 roku ajurweda została oficjalnie uznana przez WHO za jedną z metod zdrowienia i terapii.

Ajurweda to połączenie wiedzy medycznej z filozofią stylu życia. Jej istotą jest świadome dążenie człowieka do pełnej równowagi na poziomie ciała, ducha i umysłu. Można więc powiedzieć, że medycyna ajurwedyczna podchodzi do świata holistycznie. Choroby są w niej definiowane jako zakłócenie przepływu życiodajnej energii, którą określa się mianem prany.

Medycyna ajurwedyczna opiera się na metodach naturalnego uzdrawiania. Wykorzystuje ziołolecznictwo i zabiegi na ciało mające na celu oczyszczenie go z toksyn i regenerację organizmu. Proces zdrowotny obejmuje także odpowiednio dobraną aktywność fizyczną, praktykę jogi i pranajamy, czyli ćwiczenia oddechu, jak też pracę na bardziej subtelnych poziomach – emocji i umysłu. Kluczowa w ajurwedzie okazuje się odpowiednio skomponowana dieta, uwzględniająca typ ciała (prakryti), jak również występujące w nim zaburzenia (wikryti). Prakryti to pierwotna natura człowieka, unikalny zestaw właściwości, który ajurweda opisuje przez dosze, czyli typy energii tworzące ciało i umysł i zarządzające nimi. W nich z kolei przejawia się pięć żywiołów, z których zbudowany jest świat.

Fakt, że wszystko we wszechświecie składa się z pięciu żywiołów, jest jednym z głównych założeń ajurwedy. Podstawowe elementy świata zostały pogrupowane w tzw. typy charakterologiczne i cielesne, czyli konstytucje lub dosze, które noszą nazwy vata, pitta i kapha. Każda z dosz jest w unikalny sposób niezbędna dla fizjologii, dlatego też żadna z nich nie jest ani lepsza, ani gorsza od pozostałych. Zwykle ludzie charakteryzują się w przeważającym stopniu cechami jednej doszy oraz w mniejszym stopniu właściwościami innej. Kluczem do zdrowia jest zachowanie dosz w odpowiedniej równowadze. Ajurweda ma więc na celu przywrócenie utraconej harmonii.

Profilaktyka i prewencja chorób przewlekłych. Co robić, by żyć zdrowo?

Profilaktyka i prewencja chorób przewlekłych to dziś jeden z najważniejszych tematów w świecie medycyny. Zgodnie z danymi WHO przewlekłe schorzenia są obecnie podstawową przyczyną zgonów w rozwiniętych społeczeństwach, dlatego też określa się je mianem chorób cywilizacyjnych. Dotychczas traktowane jako śmiertelne, coraz częściej okazują się schorzeniami, z którymi można żyć komfortowo wiele lat. Co więcej, można im skutecznie zapobiegać. Wiele zależy od nas samych – od regularnie wykonywanych badań, a także wzmacniania odporności organizmu poprzez prowadzenie zdrowego stylu życia i dbanie o swój dobrostan na poziomie fizycznym, psychicznym i duchowym. Dotyczy to nie tylko odporności na wirusy czy bakterie, ale też choroby przewlekłe. Wzmacnianie systemu immunologicznego jest więc profilaktycznym priorytetem.

Do najważniejszych działań profilaktycznych obok zdrowego stylu życia należy zaliczyć regularne badania. Badanie profilaktyczne, czyli szybkie testy laboratoryjne, obrazowe i fizykalne, wykonywane przez lekarza, ma na celu wychwycenie ewentualnych problemów zdrowotnych we wczesnym stadium. Stwierdzenie u pacjenta zagrożenia wystąpienia choroby jest powodem do włączenia lub zintensyfikowania działań profilaktycznych, zanim pojawią się objawy. Badania przesiewowe to działania diagnostyczne, które umożliwiają określenie ryzyka występowania danej choroby lub wykrycie samej choroby, zanim jeszcze wystąpią jej objawy lub zanim pacjent się zorientuje, że znajduje się w grupie podwyższonego ryzyka. Są one bardzo istotnym elementem medycyny profilaktycznej; testy wykonywane z próbki krwi powinny się cechować dużą czułością laboratoryjną, czyli poprawnie wskazywać tych pacjentów, którzy rzeczywiście są chorzy. Bardzo duża liczba rutynowo wykonywanych badań jest działaniem przesiewowym.

W profilaktyce równie istotne są badania genetyczne, czyli takie, za pomocą których można wykryć mutacje odpowiedzialne za powstawanie chorób. Wynik badania genetycznego to wiedza, z którą można wiele zrobić. To profilaktyka absolutna, ponieważ daje dostęp do informacji o ryzyku wystąpienia choroby, zanim pojawi się ona w organizmie.

Na kompleksową profilaktykę składa się zatem wiele elementów: od wykonywania profilaktycznych badań po systematyczne dbanie o odporność organizmu. Prowadzenie zdrowego stylu życia i troska o wewnętrzny dobrostan w połączeniu z regularnymi badaniami wydaje się zdecydowanie najskuteczniejszą strategią profilaktyczną.