OBRYS. Odczarowanie obrusu

Jaki był stół w twoim rodzinnym domu?

Anna Skupińska: Dom moich rodziców jest bardzo, bardzo mały, więc wspólny stół musiał stać pośrodku życia rodzinnego. Mieszkaliśmy w poznańskiej wielkiej płycie, przestrzeń była na wagę złota i w związku z tym wokół stołu intensywnie toczyło się życie, nie tylko jeśli chodzi o jedzenie. Nadal, kiedy przyjeżdżam do rodziców, jest tak, że trudno się o niego nie potknąć. Poznańska mentalność polega na tym, że przedmioty muszą być przede wszystkim praktyczne, dlatego w naszym codziennym życiu na kuchennym stole była cerata, a obrus pojawiał się na świąteczne okazje. Za to dużo wspomnień dotyczących obrusów mam z babcinego domu – post factum uświadomiłam sobie, że obrus był niecodziennym elementem. Na co dzień, będąc u siebie, trywializujemy wiele rzeczy, odkrywamy je dopiero, gdy idziemy do kogoś. Gdy odwiedzało się babcię, mniej ważne było ciasto – które piekła pyszne – od właśnie tego wykrochmalonego obrusu, który świadczył o szacunku dla gości. U babci odczuwałam niesamowity wymiar znaczenia stołu.

A jak jest ze stołem w domu, który stworzyłaś ze swoją rodziną – jest epicentrum rodzinnych działań? Domyślam się, że z dwoma małymi łobuzami obrusy nabierają autorskich wzorów i coś czuję, że zainspirowali to oni cię do projektu „Uuups”.

Stół jest u nas wariantem pośrednim – wynajmujemy mieszkanie, więc nie mam stołu, który bym sobie marzyła. Jeżeli mamy w domu obiekt, który nie jest miłością naszego życia, to szukamy sobie przestrzeni, w których będzie nam trochę lepiej. U nas obrus robi dobrą robotę, bo przysłania to, co nie jest najprzyjemniejszym doznaniem dla oka. Nasz stół przede wszystkim funkcjonuje w ramach posiłków, a ważniejszy staje się wieczorem, kiedy dzieci usypiają. Ja i mój mąż bardzo lubimy ze sobą rozmawiać i mamy wielką potrzebę widzenia się, a stół pozwala siedzieć naprzeciwko, a nie obok siebie. U nas funkcjonalność stołu jest w czasie dnia, a jego wymiar komunikacyjny pojawia się, gdy synowie przestają grasować. Będąc mamą dwóch chłopców – trzyletniego i półtorarocznego – nie mogę sobie na razie pozwolić na to, by obrus leżał na stole codziennie. Musiałabym zużyć cały nakład Obrysu na swój dom! Ale myślałam o tym, by „autorskie” odbicia małych rąk wykorzystać jako wzór.

Zaskoczyłaś mnie ideą obrusu, bo co prawda umacnia się tendencja gromadzenia się wokół zastawionego stołu, ale raczej z surowym drewnianym blatem. Tymczasem ty po cichu, zuchwale mówisz ludziom, żeby zakryli to szlachetne drewno. Skąd ten zamysł, skąd tęsknota za tkaniną?

Czuję, że to, co robię, jest ryzykowne. Muszę wykonać sporo pracy, żeby przekonać ludzi, że obrus też może być modny, że nie musi być kojarzony tylko z białą płachtą na Wigilię albo brzydkim haftem. Obrys ma dla mnie dwa wymiary. Po pierwsze skończyłam grafikę warsztatową na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu – z wykształcenia jestem linorytniczką – i marzyło mi się, żeby znaleźć sobie taką przestrzeń, w której nie będę tylko najętym grafikiem, realizującym czyjąś wizję, ale przede wszystkim uratuję swoje rzemiosło. A przy okazji chciałam tworzyć obiekty, które nie będą bezużyteczne – kiedy kończyłam studia, bardzo doskwierało mi tworzenie grafik, które jedynie zdobią przestrzeń, a nie są przydatne. Szukałam takiego medium, które połączy obie moje potrzeby: korzystanie z linorytu i użytkowość. Najpierw chciałam robić wszystko ręcznie, ale okazało się, że linoryt nie przetrwał próby prania w wysokich temperaturach. 

Po tym procesie, który przeszłam, tworząc pierwszy wzór, doszłam do wniosku, że to, co kryje się za obrusem, stało się ważniejsze niż walka o swoje rzemiosło. Bardziej liczyła się ekscytacja tym, że można mieć obrus na stole – taki, który nie będzie kłopotliwym prezentem ślubnym i nie wyląduje w czeluściach szafy. To połączyło się z myśleniem społecznym. Przez wiele lat działałam w organizacji pozarządowej – ZHP. Zajmowałam się kształceniem dorosłych do pracy z dziećmi albo dorosłymi, którzy będą pracować z dziećmi, i to wyczuliło mnie na sposób, w jaki rozmawiamy. Jako społeczeństwo coraz bardziej potrzebujemy impulsów do rozmowy tu i teraz. Wszystkie wzory, które zaprojektowałam, tworzyłam z myślą o tym, że siada się przy stole i dostaje pierwszy zalążek do kontaktu z drugim człowiekiem. Te obrusy nie są kawałkiem przypadkowego materiału, ciętego z metra, tylko skończonym obrazem – przestrzenią, gotowym zestawem do rozmawiania. Jeśli masz piękny dębowy stół, nie kładź na nim telefonu, tylko pretekst do rozmowy.

Na materiał tego dobrego pretekstu wybrałaś len – gdzie powstają lniane Obrysy?

W Kamiennej Górze jest miejsce, w którym produkuje się len i drukuje się na nim cyfrowo. Później moja tkanina wędruje do obszycia we wrocławskiej szwalni. Kiedy kilka lat temu zabierałam się do tworzenia lnianych obrusów, rozbiłam się o to, że nie było technologii umożliwiającej mi nadruk na lnie. Droga od rezygnacji z linorytu do nadruków cyfrowych była dłuższa, niż sądziłam. Myślę też o obrusach z bawełny, bo len generuje u ludzi sporo lęków – z moich rozmów wynika, że chodzi o wspomnienia i traumy związane z jego prasowaniem. A ja przyznaję, że nie lubię używać żelazka – niewyprasowany lniany obrus bardziej mi się podoba.

W rezultacie udało ci się zachować ten ręczny, naturalny charakter. I pięknie przekuwasz polską tradycję w obrusowe opowieści – puszczasz do nas oko, jak w przypadku staropolskiego „Zastaw się, a postaw się”. Lubisz, kiedy przy stole jest wesoło, kiedy można biesiadować?

Mam dużą potrzebę wicia gniazda, budowania życia rodzinnego. Trochę doskwiera mi to, że moi rodzice i teściowie nie mieszkają tu, we Wrocławiu – jesteśmy rozproszeni i tych okazji do wspólnego siedzenia przy stole jest mniej, niż bym chciała. Za to przy stole spotykamy się z przyjaciółmi. Nie lubię pompatyczności, kiedy wcześniej tworzyłam grafiki, lubiłam żartować z konwencji, puszczać oko do odbiorcy. Z Obrysami jest podobnie – wierzę, że podsuwam komuś zachętę do rozmowy, do kontaktu, do śmiechu. Na przykład dzięki Obrysowi z kamieniami, do którego stworzenia zainspirował mnie starszy syn zbierający żwirowe kamyki – przyniósł ich do domu tyle, że w pewnym momencie zaczęłam się im przyglądać i doszukiwać się reguł na poziomie ich formy. W to samo poszukiwanie kamieni można wspólnie zagrać przy stole.