Michał Woroch: Defenderem przez obie Ameryki

Dlaczego właśnie obie Ameryki?

Chcieliśmy zrobić coś trudnego, zobaczyć nowe miejsca i poznać nowych ludzi. To nie miała być wycieczka. Wiedzieliśmy, że będziemy długo w podróży, Ameryka jest daleko od domu, a bezdroża Boliwii i Peru są kompletnie nieprzystosowane do niepełnosprawnych.

Kiedy po raz pierwszy poczułeś, że to dzieje się naprawdę?

Odebraliśmy samochód w Buenos Aires i ruszyliśmy w stronę Ziemi Ognistej. Złamaliśmy zakaz i wjechaliśmy na klif na półwyspie Valdés. Wyciągnęliśmy wózki, co zajęło nam trochę czasu, patrzyliśmy na zatokę, zachodzące słońce i bawiące się pod nami słonie morskie. To był ten moment, kiedy poczułem, że dwa i pół roku przygotowań do wyprawy miało sens.

Maćka, z którym spędziłeś w podróży ponad rok, poznałeś kilkanaście lat temu.

To był najtrudniejszy okres w naszym życiu. Miałem siedemnaście lat, z powodu rdzeniowego zaniku mięśni trafiłem na szpitalny oddział rehabilitacji. Byłem wściekły na los i wszystkich wokół. Wyżywałem się na rodzinie, pielęgniarkach. Maciej miał rok mniej, był dobrze zapowiadającym się szczypiornistą. Po operacji usunięcia guza kręgosłupa przestał chodzić, usiadł na wózku. Leżeliśmy w jednej sali. Nie mieliśmy nic innego do roboty, więc zaczęliśmy rozmawiać. Tak zaczęła się nasza przyjaźń. Po tym, co razem przeżyliśmy, wiedziałem, że z Maciejem dam radę przejechać naszą wyprawę. Team jest najważniejszy. Wiedziałem, że cokolwiek się wydarzy, możemy na siebie liczyć.

Co jest dla ciebie ważniejsze w podróży: przełamywanie barier, kontakt z przyrodą czy spotkanie z ludźmi?

Dla mnie podróż polega na tym, że wychodzę z domu i idę przed siebie, podziwiając piękne widoki, kolory, spotykając ludzi, czując smaki… Nie potrafię i nie chcę tego rozdzielać. Podróżując, staram się być uważny na wszystko, co jest dookoła.

Najbardziej szalona przygoda to…

…przerzucanie samochodu do Iquitos w Peru. Do miasta nie prowadzi żadna droga ani trakt kolejowy, więc musieliśmy popłynąć statkiem Amazonką, razem z autem. Dla mnie to była najbardziej ekstremalna część podróży. Początek rejsu przechorowałem.

Po drodze do Iquitos była Pucallpa nad rzeką Ukajali. Odwiedziłeś mieszkających pod miastem szamanów Shipibo, którzy leczą pieśniami duchów. Zapytali cię, po co przybywasz…

…a ja odpowiedziałem, że po poszerzenie świadomości.

Nie kusiło cię, żeby poprosić o uzdrowienie?

To nie jest takie proste. Odkąd trafiłem na wózek, przez siedemnaście lat poukładałem sobie w głowie, że niepełnosprawność nie jest najgorszą rzeczą na świecie, staram się być szczęśliwy. Gdy szaman zapytał mnie, na czym mi zależy, musiałem mu powiedzieć coś, w co wierzę. Nie potrafiłem uwierzyć w to, że mnie uzdrowi i będę chodził. Pewnie, że bym tego chciał, ale gdybym powiedział, że po to przyjechałem, zaprzeczyłbym siedemnastu latom pracy nad sobą.

Co wyniosłeś z całonocnego rytuału?

Trudno to opisać. To nie dotarło do mnie od razu. Zrozumiałem, że ból jest w życiu istotny. Żeby nad pewnymi rzeczami się nie zastanawiać, tylko je przyjmować i iść dalej.

Podczas wyprawy doświadczyliście też zwątpienia.

Pierwszy i ostatni taki moment przeżyliśmy w Boliwii, na wysokości pięciu tysięcy metrów nad poziomem morza. Byliśmy wyczerpani, organizmy odmawiały nam posłuszeństwa. Po trzech dniach dojechaliśmy dopustyni solnejSalar de Uyuni. Zastanawialiśmy się nad tym, czy przerwać wyprawę i wrócić do Polski. Ale przetrwaliśmy noc i rano stwierdziliśmy, że damy radę. I daliśmy do samego końca, chociaż były jeszcze trudne chwile, na przykład gdy spadłem z dachu samochodu, bo zerwała się winda, albo poparzyłem się wrzątkiem i Maciej musiał mnie zawieźć na opatrunek do szpitala. Byliśmy dobrze przygotowani na wyprawę, mieliśmy świetnie wyposażoną apteczkę, więc rany goiły się w błyskawicznym tempie.

Co było gorsze: ból czy poczucie bezsilności?

Podczas postoju nad jeziorem Titicaca mój organizm był tak totalnie zmęczony, że nie miałem siły wrócić z toalety do samochodu. Wyobraź sobie, że twój umysł działa w stu procentach, wiesz, co się dzieje, ale próbujesz przesunąć ciało i nie możesz. Koła wózka utknęły między kamieniami i nie miałem siły się ruszyć. To było na wysokości czterech tysięcy metrów nad poziomem morza. Zerwała się wichura i lunął lodowaty deszcz, spadła temperatura. Wiedziałem, że jeśli nie dotrę do samochodu, to zamarznę. Krzyczałem z bezsilności i ze wściekłości. Pomógł mi Maciej. Przeciągał mnie centymetr po centymetrze do samochodu, do windy. Później, żeby wejść do auta, musiałem na tym chłodzie zrzucić wszystkie mokre ciuchy, bo nie mogłem przemoczyć materaca.

Dużo było takich trudnych momentów?

Kilka. Zresztą w wyprawie chodziło też o to, żeby się z nimi zmierzyć. W Nikaragui zepsuł nam się silnik, innym razem w Peru, na wysokości prawie pięciu tysięcy metrów nad poziomem morza, zakopaliśmy się samochodem po osie w błocie, ale jakoś to ogarnęliśmy. To obrazy, które zostają w pamięci najdłużej. Radzisz sobie, a trudne chwile zamieniają się w piękne historie.

Jak trafiliście do faweli w Pucallpie?

Wszystko przez ten wózek, który utrudnia nam życie, ale też otwiera przed nami różne drzwi. Pod hotelem podszedł do nas chłopak i poprosił, żebyśmy spotkali się z jego przyjacielem, który również poruszał się na wózku. Tak się uradował naszym widokiem, że postanowił nam pokazać, gdzie mieszka, i oprowadzić nas po miejscach, do których normalnie jako biali nie mielibyśmy wstępu. W Chicago do niebezpiecznej dzielnicy trafiłem zupełnie nieświadomie. Podjechał do mnie samochód i kierowca powiedział: „Człowieku, oszalałeś? Co ty tutaj robisz? Przecież zaraz ci się coś stanie”.

Przejechaliście przez dziką i nieprzystosowaną do potrzeb niepełnosprawnych Amerykę Południową i wjechaliście do Stanów Zjednoczonych. Było łatwiej?

Zupełnie nie. Przekonaliśmy się, że w Stanach życie poza systemem jest trudniejsze niż gdziekolwiek indziej. Podróżowaliśmy, więc byliśmy poza systemem. Gdy na przykład w Meksyku zobaczyliśmy piękne miejsce nad oceanem, wrzucaliśmy w samochodzie biegi terenowe, wjeżdżaliśmy na plażę, rozbijaliśmy obozowisko i patrzyliśmy na horyzont. W Stanach to nie do pomyślenia. Nie można biwakować na plaży, bo zaraz przyjedzie policja. W naszym przypadku nie chodziło o to, żeby łamać zakazy, tylko samochód był dla nas przedłużeniem nóg i zastępował osoby, które mogłyby nam pomóc, żebyśmy mogli dotrzeć tam, dokąd nie byliśmy w stanie dojść na własnych nogach. Na plaży nie jestem w stanie poruszać się samodzielnie dalej niż pół metra od auta, wózek na plaży to jak jazda kolarzówką po piasku.

Nocowaliście najczęściej w samochodzie.

Maciej najczęściej spał na dachu, ja w środku. Ale zdarzało nam się nocować w hotelach. Przeskoki były trudne. Wyobraź sobie, że jedziesz dwa tygodnie po wertepach na wybrzeżu Chile i nagle trafiasz do superhotelu, w którym wszystko jest przystosowane, pachnące, czyste. Kończy się doba hotelowa i znowu wsiadasz do brudnego samochodu. Któregoś ranka po noclegu na pustkowiu w Boliwii spotkaliśmy człowieka, który nas zapytał, czy nie widzieliśmy pumy. I poradził, że jeśli ją spotkamy, nie patrzeć jej w oczy, bo wtedy może zaatakować.

Jedliście potrawy i produkty lokalne czy mieliście swój prowiant?

Mieliśmy zapasy podstawowych produktów: ryż, kilka puszek z tuńczykiem, przyprawy i bakalie, ale później żywiliśmy się tym, co kupiliśmy na ulicy, targowisku albo w marketach. Czasem odwiedzaliśmy restauracje. Na ogół jednak gotowaliśmy sami.