Czym jest ogród społeczny?

Mogą być ciekawym sposobem na spędzanie wolnego czasu, sąsiedzką integrację czy rewitalizację przestrzeni miejskiej. Gdzie szukać ogrodów społecznych?

Tekst: Maja Wójcik

Zdjęcia: materiały prasowe

Ten artykuł przeczytasz w mniej niż 4 minuty!

Ogrody miejskie to ogólnodostępna zielona przestrzeń, umożliwiająca bardziej lub mniej aktywne spędzanie czasu. Od klasycznych parków czy ogrodów różnią się tym, że zazwyczaj obejmują dość małe przestrzenie – często są to usytuowane pomiędzy budynkami miejsca, które pozwalają mieszkańcom odetchnąć i spędzić czas w otoczeniu przyrody. Są to także zielone przestrzenie przylegające do dużych komercyjnych obiektów, stanowiące dla nich przeciwwagę – przykładem takiego miejsca jest nowo powstały Ogród Codzienny przy warszawskim centrum handlowym Wola Park, gdzie po zakupach można się zrelaksować i zaprzyjaźnić z naturą w pobliżu swojego domu. Ogrody społecznościowe są otwarte dla wszystkich, a na ich terenie nierzadko znajdziemy leżaki, hamaki, grządki i uprawy ziół – każdy może przyjść, odpocząć, porozmawiać albo rozpocząć własną uprawę warzyw.

Ogród codzienny (fot. materiały prasowe)

Ogrody społeczne cieszą się coraz większą popularnością. Zapracowani mieszkańcy miast potrzebują oddechu i kontaktu z naturą, za którą, co tu ukrywać, na co dzień wszyscy tęsknią. Takie zielone przestrzenie pomagają też samemu miastu – zwiększają jego walory estetyczne, poprawiają funkcjonalność i oczywiście służą środowisku. Są też doskonałym miejscem integracji lokalnej społeczności i sposobem na nawiązanie znajomości.

Uczestnictwo w porządkowaniu i utrzymaniu ogrodów społecznych sprawia także, że bardziej angażujemy się w sprawy lokalne i mamy realny wpływ na otaczające nas środowisko. To również doskonały sposób na spędzenie czasu z dziećmi i nauczenie ich nowych rzeczy. Dzięki rodzinnej aktywności w ogrodzie maluchy lepiej zrozumieją, skąd się biorą warzywa i owoce oraz jak w prosty sposób można dbać o środowisko.

Jak są projektowane ogrody społeczne?

Jeśli część przestrzeni ogrodów została przeznaczona na uprawę warzyw, owoców i ziół, to nierzadko są one później wspólnie spożywane przez lokalną społeczność. Przy dużym stole, na którym królują owoce wspólnego wysiłku, chętnie gromadzą się ludzie spragnieni kontaktów i zwykłej sąsiedzkiej życzliwości. Ogrody mogą też być miejscem warsztatów, wydarzeń, sportowych czy kulturalnych – wszystko zależy od specyfiki danego miejsca i kreatywności tworzących je osób. Co więcej, ogród może założyć właściwie każdy, choć najczęściej robią to organizacje, nieformalne grupy lub instytucje pozarządowe, które z czasem oddają go pod opiekę lokalnej społeczności.

W Warszawie jednym z najpopularniejszych miejskich ogrodów jest Motyka i Słońce na osiedlu domków fińskich na Jazdowie

Najbardziej znane przykłady ogrodów społecznych pochodzą z Niemiec, ale nie brakuje ich również w Polsce. Znajdziemy je w niemal każdym polskim mieście. Ich lokalizacja może zaskakiwać – tak jak w przypadku Ogrodu Codziennego, który znajduje się na terenie wolskiego centrum handlowego. W Warszawie jednym z najpopularniejszych miejskich ogrodów jest Motyka i Słońce na osiedlu domków fińskich na Jazdowie.

Ludzie trafiają tu często z przypadku – przechadzają się po okolicy i nagle trafiają na osoby pielące w ogródkach, leniwie przeciągające się w hamakach czy ochoczo zaglądające do szklarni. Z kolei w Poznaniu najbardziej znany jest Kolektyw Kąpielisko, gdzie uprawiane są zarówno rośliny ozdobne, jak i jadalne. Jest to też miejsce, gdzie odbywają się przeróżne wydarzenia, których celem jest ukulturalnianie i edukowanie okolicznych mieszkańców.

Do stworzenia wszystkich tego typu ogrodów wystarczą niewielkie niezagospodarowane przestrzenie, które mają potencjał i mogłyby zostać wykorzystane do zaangażowania lokalnej społeczności. Istotne jest, by znajdowały się one w miejscach, gdzie mieszkańcy sami zgłaszają potrzebę założenia tego typu ogrodu lub faktycznie mogliby skorzystać z istnienia takiej przestrzeni. Tak było w przypadku Ogrodu Codziennego, który powstał przy Wola Parku. Popularne centra handlowe aż się proszą o przestrzenie, w których można by złapać oddech, najlepiej wśród zieleni. Takie rozwiązania stanowią doskonałą przeciwwagę dla klasycznego miejskiego pejzażu.

Na głodnych wiedzy czeka też wiata warsztatowa, gdzie odbywają się zajęcia z ogrodnictwa, gotowania zgodnie z zasadami zero waste czy robienia ekologicznych kosmetyków

Nie dość, że pozwalają na choćby krótki kontakt z naturą, to jeszcze są projektowane w duchu zero waste i zgodnie z tzw. circular economy, czyli systemem regeneracyjnym, w którym zużycie surowców ogranicza się do minimum, a odpady ponownie się wykorzystuje. Ogród Codzienny nie bez powodu został objęty patronatem honorowym prezydenta m.st. Warszawy – to miejsce całoroczne, otwarte dla i na wszystkich, gdzie dowiemy się wiele o samowystarczalnej produkcji żywności, poobserwujemy sikory i inne gatunki ptaków, a nawet przyjrzymy się rosnącym tam boczniakom i przywrócimy do życia grządki z roślinami.

W pawilonie przygotowanym wspólnie z firmą Owoce & Warzywa kupimy produkty ekologiczne od lokalnych dostawców i porozmawiamy ze sprzedawcą na temat zdrowego, zrównoważonego stylu życia. Na głodnych wiedzy czeka też wiata warsztatowa, gdzie odbywają się zajęcia z ogrodnictwa, gotowania zgodnie z zasadami zero waste czy robienia ekologicznych kosmetyków. Ostatnio mogliśmy się dowiedzieć, jak zbudować własny kompostownik z myślą o wykorzystaniu kuchennych resztek.

Warsztaty w ogrodzie będą się odbywać do początku jesieni – 3 października czeka nas jeszcze kulinarna podróż do Gruzji. Z kolei w każdy następny weekend października i później zachęcamy do udziału w innych inicjatywach, takich jak targi produktów zero waste czy kawiarenka naprawcza, do której można przynieść zepsute małe AGD i bezpłatnie naprawić – to wszystko już na terenie Wola Parku (informacji o aktualnych wydarzeniach najlepiej szukać tutaj). Cały czas jednak możemy korzystać z Ogrodu Codziennego – zmienić swój stosunek do jedzenia i stworzyć z nim bardziej emocjonalną relację. To też szansa dla dzieci na lepsze zrozumienie i dostrzeżenie rządzących naturą zależności.