14 diet, które trzeba znać w towarzystwie

Od kilku lat dużo mówi się o tym, że w przyszłości to roślinne posiłki będą królowały na naszych stołach. Nic zatem dziwnego, że obserwujemy wysyp restauracji specjalizujących się w kuchni wegetariańskiej i wegańskiej, a z roku na rok coraz więcej konsumentów deklaruje gotowość do ograniczenia spożycia mięsa czy wręcz wyeliminowania go z diety. Oprócz najpopularniejszych diet roślinnych, jak wegetarianizm czy weganizm, coraz większą popularność zdobywa klimatarianizm.

Dieta ta ma na celu przede wszystkim redukcję śladu węglowego (więcej o tym, czym jest ślad węglowy i jaki ma wpływ na środowisko, przeczytasz w naszym artykule >>). A zatem osoby określające się jako klimatarianie przy wyborze produktów oraz dań w restauracji kierują się nie tyle składem, ile – głównie – pochodzeniem składników. Tu nie ma sztywnych zasad co do rodzaju produktów, które można spożywać. 

Liczy się to, jaką drogę dany składnik przebył, zanim trafił na stół, i jaki ślad węglowy pozostawił po sobie w czasie produkcji oraz podczas transportu. Stąd klimatarianie stawiają przede wszystkim na lokalne jedzenie, kupowanie organicznych produktów, a swoimi wyborami starają się ograniczyć produkcję odpadów do minimum. Co więcej, chętnie rezygnują z mięsa i stawiają na roślinne produkty kupowane ze sprawdzonych i pewnych źródeł.

Jednym z najlepiej ocenianych sposobów odżywiania się pod kątem korzyści dla środowiska jest fleksitarianizm, który polega na ograniczeniu spożycia mięsa w dwóch trzecich albo całkowitej rezygnacji z jego jedzenia. W diecie fleksitarian dominują produkty roślinne – orzechy, owoce, rośliny strączkowe – a także ryby i produkty mleczne. Przez co jest to również dieta wygodna w praktykowaniu. Przestrzeganie jej nie wiąże się z koniecznością restrykcyjnego podchodzenia do jedzenia i nie wymaga całkowitego wyeliminowania mięsa z jadłospisu, co dla niektórych jest bardzo istotnym czynnikiem. 

Co więcej, badania przeprowadzone przez badaczy z John Hopkins University dowodzą, że dieta fleksitarian zostawia mniejszy ślad węglowy niż wegetariańska. Zatem teoretycznie wybór sałatki lub ryby zamiast kotletów na obiad jest lepszym rozwiązaniem. By jednak rzeczywiście przyniosło to istotne korzyści dla środowiska, konieczne jest, aby konsumenci wiedzieli, jak balansować swoją dietę i których produktów unikać.

To obecnie jedna z najpopularniejszych diet roślinnych na świecie. Jej zwolennicy całkowicie eliminują mięso z jadłospisu, w tym ryby oraz owoce morza. Czym się zatem różni wegetarianizm od diety wegańskiej? Wegetarianie jedzą praktycznie wszystko to, co weganie, ale w przeciwieństwie do nich nie stronią od jajek, mleka, a do tego mogą wybierać spośród najprzeróżniejszych serów i jogurtów (dowiedz się więcej na temat diet wegetariańskiej i wegańskiej i sprawdź, czym się różnią >>). Choć trzeba zaznaczyć, że część wegetarian uznaje, że powinno się również zrezygnować z jedzenia nabiału oraz jajek. 

Do najpopularniejszych odmian wegetarianizmu należy laktowegetarianizm. Osoby wybierające tę odmianę popularnej diety roślinnej dopuszczają spożywanie mleka i jego przetworów, ale wykluczają z jadłospisu jajka.

Kolejna odmiana wegetarianizmu. Osoby na tej diecie oprócz mięsa eliminują z menu nabiał, ale w przeciwieństwie do laktowegetarian chętnie spożywają jajka. Niezależnie od tego, którą wersję wegetarianizmu wybierzemy, warto zaznaczyć, że niektórzy specjaliści do spraw żywienia twierdzą, że przemyślana i dobrze zbilansowana dieta wegetariańska jest jedną z najzdrowszych. Co więcej, odpowiednio zróżnicowana i dostosowana do rytmu dnia, może być stosowana przez osoby w każdym wieku.

Ta dieta z pewnością nie przypadnie do gustu tym, którzy lubią desery i potrawy smażone. W wielu elementach dieta paleo, czyli człowieka pierwotnego, jest podobna do witarianizmu. Jej podstawą jest przekonanie, że ludzki organizm jest dobrze przystosowany przez naturę do trawienia poszczególnych pokarmów. Dlatego zaleca się jedzenie przede wszystkim dziczyzny, ryb, owoców, warzyw korzeniowych, bulw, a także orzechów i jajek. Wszystko powinno być naturalne, nieprzetworzone i pozbawione cukru. Warto jednak zaznaczyć, że ten sposób odżywiania się może spowodować niedobory niektórych składników w organizmie. Również nieobecność podstawowych produktów, nierzadko tych, do których jesteśmy obecnie przyzwyczajeni, sprawia, że ta dieta w praktyce jest trudna do stosowania.

Niektórzy twierdzą, że to odmiana wegetarianizmu, ale któregokolwiek wegetarianina by o to spytać, z pewnością zaprzeczy. Peskatarianie w zasadzie jedzą to samo, co osoby na diecie wegetariańskiej, tyle że do jadłospisu włączają ryby i owoce morza. Jedną z zalet tego sposobu jedzenia jest dostarczanie w odpowiednich ilościach kwasów tłuszczowych omega-3, które są niezbędnym elementem dobrze zbilansowanej diety. Jedząc ryby oraz spożywając oleje rybne, a jednocześnie eliminując czerwone i białe mięso z jadłospisu, peskatarianie w pewnym stopniu ograniczają też swój negatywny wpływ na środowisko.  

Osoby będące na tej diecie są zdania, że wszelka obróbka termiczna jedzenia powyżej 40 stopni Celsjusza niszczy enzymy i składniki odżywcze zawarte w pokarmach. Dlatego witarianie, najogólniej rzecz ujmując, jedzą niemal wyłącznie posiłki na surowo, ograniczając do minimum obróbkę termiczną produktów. Z tego względu najczęściej odżywiają się w sposób zbliżony do wegetarian oraz wegan. Jednak w przeciwieństwie do nich nie spożywają kawy czy herbaty i całkowicie eliminują z codziennego menu wysoko przetworzone produkty.

Weganie w przeciwieństwie do wegetarian nie tylko nie jedzą niczego, co wymaga zabicia żywego stworzenia, ale również nie sięgają po produkty, których wytwarzanie wiąże się z wyrządzeniem krzywdy zwierzętom. Dlatego eliminują z diety mięso, a także rezygnują ze wszystkich produktów pochodzenia zwierzęcego lub takich, do których wytwarzania wykorzystano żywe stworzenia – jak przy produkcji miodu. A zatem weganizm jest nie tylko dietą, ale również filozofią życia, która wiąże się z bardziej selektywnym i świadomym podejmowaniem decyzji konsumenckich, na przykład przy wyborze odzieży lub kosmetyków. Z kolei w diecie weganie stawiają przede wszystkim na rośliny, superfoods oraz zamienniki mięsa, jak jackfruit czy seitan (więcej o wegańskich zamiennikach mięsa przeczytasz na naszej stronie >>). 

Jak pokazują badania, dieta wegańska jest obecnie najzdrowszym rozwiązaniem dla świata. Potwierdzają to liczne badania, które pokazują, że ten sposób odżywiania się jest najlepszy, jeśli chodzi o zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. Pod tym względem weganizm znacznie wyprzedza wegetarianizm oraz wszystkie jego odmiany, co sprawia, że z perspektywy ekologii jest to jeden ze skuteczniejszych sposobów radzenia sobie ze zmianami klimatycznymi, po jakie mogą sięgać konsumenci (zobacz, jak wegetarianizm i weganizm wpływają na środowisko i jakie zmiany szykuje Unia Europejska, by propagować bardziej zrównoważone diety >>).

To jedna z najlepiej ocenianych przez ekspertów diet. Co roku znajduje się w czołówce rzetelnego rankingu strony U.S. News and World Record (przeczytaj więcej o najzdrowszej diecie świata i jak właściwie bilansować posiłki >>). Osoby odżywiające się zgodnie z założeniami DASH, komponując posiłki, kierują się przede wszystkim chęcią obniżenia cholesterolu. A zatem wybierają głównie produkty i składniki o niskiej zawartości sodu, jednocześnie bogate w potas, magnez i wapń. I tak w DASH znajdują się chude twarogi, warzywa, owoce, a także ryby i pełnoziarniste produkty. Z reguły w tej diecie są jedynie niewielkie ilości czerwonego mięsa i bardzo mało cukru. Właśnie przez to DASH jest jedną z lepiej ocenianych diet pod kątem ekologii oraz wpływu na środowisko. 

To jedna z najbardziej kontrowersyjnych współczesnych diet. Frutarianie odżywiają się wyłącznie owocami, a z diety eliminują wszelkie produkty mięsne, mączne, a nawet w dużej części warzywa. Co więcej, według frutarian nie wszystkie rośliny nadają się do spożycia. Można sięgać tylko po te owoce, które są produktem naturalnym, a zatem ich zbieranie nie wymaga „zabicia” ani skrzywdzenia rośliny. Dlatego w diecie frutariańskiej dominują jabłka, banany, pomarańcze, ale są również ogórki, pomidory czy bakłażany. Choć frutarianie twierdzą, że taki sposób odżywiania się jest dla człowieka najlepszy z natury, gdyż wskazuje na to budowa naszego układu pokarmowego, dietetycy i eksperci do spraw odżywiania raczej się z tym stwierdzeniem nie zgadzają.

Wskazują, że ta dieta nie jest w stanie zapewnić organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Lekarze dodatkowo podkreślają, że można ją stosować jedynie przez parę dni w celu oczyszczenia organizmu, ale nie należy jej traktować jako sposobu odżywiania się przez całe życie.

Dieta Atkinsa, zwana również dietą optymalną, została spopularyzowana jeszcze w latach 70. ubiegłego wieku. Z założenia opiera się na ograniczeniu spożycia węglowodanów, choć w zależności od wersji mogą wystąpić pewne rozbieżności. Podstawą jest przekonanie, że kiedy redukujemy spożycie węglowodanów do zera, organizm musi zwrócić się ku alternatywnym źródłom energii, czyli zgromadzonemu w ciele tłuszczowi i pozyskiwanemu z produktów białku odzwierzęcemu. Co ciekawe, ostatnio pojawiły się odmiany wegetariańskie zarówno diety ketogenicznej, jak i Atkinsa.

Dieta ketogeniczna i dieta Atkinsa są najgorzej oceniane przez ekspertów z U.S. News and World Record, a to w dużej mierze za sprawą tego, że obie opierają się na zwiększonej podaży białka oraz tłuszczów. Głównym celem diety keto jest wprowadzenie organizmu w stan ketozy. Dzieje się to poprzez redukcję spożycia węglowodanów, podobnie jak w przypadku diety Atkinsa, i jednoczesne zwiększenie podaży tłuszczów (zobacz więcej na temat popularnych diet, na których nie zrzucisz zbędnych kilogramów >>). W ten sposób zmuszamy ciało do używania wolnych kwasów tłuszczowych do produkcji związków nazywanych ciałami ketonowymi, które następnie są wykorzystywane jako źródło energii. Zwolennicy tej diety zatem czerpią energię głównie z tłuszczów, a nie, jak większość osób, z węglowodanów.

Freeganizm narodził się z przekonania, że na świecie marnuje się zbyt dużo nadającej się do spożycia żywności (zobacz, ile statystycznie w ciągu roku marnujemy żywności w Polsce i na świecie >>). Dlatego, by ograniczyć negatywny wpływ człowieka na środowisko oraz konsumpcjonizm, zwolennicy tej diety starają się jeść głównie to, co wyrzucili inni. Podobnie jak w przypadku weganizmu, także freeganizm odnosi się nie tylko do jedzenia. Wiąże się z nim pewien styl życia, w którym istotnymi elementami są dzielenie się, hojność i ograniczenie swoich potrzeb do minimum. W Polsce ta dieta nie ma jeszcze zbyt wielu zwolenników, ale to z pewnością trend, który w najbliższym czasie będzie zyskiwał na popularności.