Plan na weekend: 29-30 października

Białe miasto, czarne miasto. Architektura i wojna w Tel Awiwie i Jafie

Sharon Rotbard

wyd. Filtry 

Kiedy w latach 90. francuski architekt Jean Nouvel oglądał Tel Awiw z poziomu dachu, powiedział: „Słyszałem, że to miasto jest białe. Widzisz jakąś biel? Bo ja żadnej”. Mityczny punkt na mapie Izraela obrósł skojarzeniami z modernizmem i genezą powstania na wydmach – z „piany fali i chmur”. Tel Awiw był miastem marzeniem, podobnie jak Gdynia, o której pisaliśmy w tym przeglądzie. Ze wszystkimi odcieniami mitu rozprawia się Sharon Rotbard, izraelski pisarz i architekt. W „Białym mieście, czarnym mieście” rozpisuje architektoniczną historię Białego Miasta pisanego wielkimi literami – jak oficjalnie mianował je komitet UNESCO – uwydatniając kwestie polityczne. W końcu stawianie miasta to niemal zawsze opowieść o władzy, a tworzenie nowego może oznaczać uśmiercenie starego. Rotbard przypomina, że biel Tel Awiwu to też – nomen omen – wybielanie czarnej przeszłości. Przecież mityczne miasto Bauhausu powstało przez zniszczenie miasta Arabów – starej Jafy, co wyrażają mocne słowa autora: „Jeśli architektura ma w sobie coś antropomorficznego i jeśli każda budowla jest także opowieścią o ludziach, którzy ją wznieśli, to opowieść o telawiwskim Białym Mieście wyraźnie pokazuje, w jaki sposób – by przywołać mocne słowa Toni Morrison – Żydzi stali się biali”.

Pst! Zachęcamy też do podróży do Tel Awiwu szlakiem kulinarnym wytyczonym przez Bartka Kieżuna.

Josephine Foster

There Are Eyes Above

wytw. Fire Records

Skoro jesień sprzyja refleksjom i wspomnieniom, przenieśmy się 20 lat wstecz. Wtedy właśnie Josephine Foster nagrywała w domu swój debiutancki album, a jego dojrzałe owoce możemy zbierać teraz. Pierwotnie płyta „There Are Eyes Above” była wydana na winylu, dziś można ją nabyć i w tej formie – opatrzonej rysunkami artystki – i w wersji digitalowej. Na nowym-starym albumie artystka zmieściła 11 utworów – w tym te w prymarnych wersjach – łączących archaiczność z jej pogodną ekspresją. Tworząca od dwóch dekad, cudownie staroświecka Foster pochodzi z Kolorado, a jej muzyka bywa jak powrót w tamtejsze, górskie strony. Jest ciepła i folkowa, a w tle przygrywa ukulele – jej ukochany instrument, na którym gry uczy dzieci. Josephine poznacie błyskawicznie, po tym swojskim klimacie starej duszy i po klasycznie wykształconym głosie, niczym z leniwie sączącego się epokowego winyla. Na start włączcie utwór „Emily told me”, w którym artystka śpiewa: „Emily mówi, żebym była dla siebie dobra, a zabiegana mogę być jutro”. I takiego nastawienia wam życzymy.

Pst! Josephine Foster wydała też właśnie ilustrowaną poetycką książeczkę „Kneel to Heal” – zapiski z czasu, kiedy choroba uniemożliwiła jej nagrywanie.

Zdarzyło się

reż. Audrey Diwan

„Zdarzyło się” to bardzo kobiece i osobiste kino, szkoda tylko, że również niezwykle aktualne. Film wyreżyserowała Francuzka Audrey Diwan, bazując na autobiograficznej książce „Les armoires vides” Annie Ernaux – tegorocznej noblistki. Historia osadzona we Francji lat 60. traktuje o aborcji i szerzej – o kobiecej wolności. Młodziutka Anne, studentka literatury francuskiej, zachodzi w nieplanowaną ciążę, nie chce urodzić dziecka, a jednocześnie wie, że aborcja oznacza dla niej surowe konsekwencje. Wtedy, 60 lat temu, mogła nie tylko zostać wydalona ze studiów, ale nawet trafić do więzienia. Dziewczyna nie ma wsparcia w systemie – lekarz także boi się kary – ani wśród bliskich: rodziny i przyjaciółek. Decyduje się jednak na aborcję, samotnie, a nawet – o, zgrozo – samodzielnie, czego jako widzowie też jesteśmy świadkami. Niezwykle trudna opowieść o Anne to także historia dwóch kobiet, które musiały przerwać ciążę i dzięki którym powstał ten film: wspomnianej pisarki Annie Ernaux i samej reżyserki. To również ogrom wielu innych kobiecych mikrohistorii, w tym boleśnie dla nas lokalnych. Film Audrey Diwan zdobył sporo nagród, w tym najważniejszą – Złotego Lwa na festiwalu w Wenecji, niech ten rozgłos przyczyni się do dobrych zmian i możności samostanowienia kobiet na całym świecie. Dla przypomnienia – we Francji od 1975 roku funkcjonuje liberalna ustawa aborcyjna.

wystawa „Collage – klejone światy”

Pawilon Czterech Kopuł, Wrocław

do 15 stycznia 2023

Kiedy różne fragmenty tworzą całość, wiedz, że masz do czynienia z kolażem. Ten sposób komponowania i łączenia pozornie nieprzystających kawałków stosowano już ponad 2200 lat temu w Chinach, dziś kolażowanie wraca z przytupem, flirtując z digitalem. Na wrocławskiej wystawie „Collage – klejone światy” przekonacie się o jego różnorodności, wybiegającej poza papier, nożyczki i klej. Zebrane tu prace to 150 lat światowej historii sztuki i sięgania po tę wielowarstwową i przewrotną formę w ramach różnych technik. Poza grafiką i fotografią kolaż to też ceramika, szkło, tkanina i wideo. Do wizualnej gry zapraszają między innymi klasycy tematu, jak niemiecki kolażysta Max Ernst, a także artyści mniej oczywiści, jak surrealista Kurt Schwitters, i polska gwardia, w tym Henryk Stażewski, Grupa Luxus, Piotr Uklański, Tymek Borowski i Zofia Rydet, która tworzyła fotomontaże, wycinając zdjęcia nożyczkami. Jak mówi kuratorka wystawy Anna Chmielarz: „W pewnym sensie kolaż już u swoich podstaw zakłada dialog z historią sztuki, kultury, obiecuje fascynującą podróż w czasie i przestrzeni obrazu oraz przygodę pełną zabawy i odkryć”. Bawcie się zatem wspaniale!