O izolacji. Książki na czas odosobnienia

Bezludne wyspy, sanatoria w górach, niesamowite domy – światowa literatura dowodzi, że zamknięte, odizolowane przestrzenie mogą być scenerią niezwykłych wydarzeń!

Tekst: redakcja

Zdjęcie główne: Polina Zimmerman / unsplash.com

Opublikowano: 28 Kwietnia 2020

Ten artykuł przeczytasz w mniej niż 9 minut!

Od klasycznych renesansowych nowel po dwudziestowieczne powieści groteskowe – motyw odizolowania pojawia się w literaturze od niepamiętnych czasów. Wielu autorów traktuje zamkniętą przestrzeń niemal jak laboratorium, w którym można badać psychikę i zachowanie człowieka mierzącego się z samotnością, wykluczeniem czy kryzysem tożsamościowym. Nie oznacza to jednak wcale, że książki o miejscach odciętych od świata skazane są na posępny ton – przeciwnie, wiele z tych utworów nie stroni od humoru, fascynujących przygód i filozoficznych rozważań!

„Czarodziejska góra”

Tomasz Mann

Trudno byłoby skonstruować kanon literatury dwudziestowiecznej bez tej powieści. Uznawana przez wielu za dzieło totalne, z niespotykanym kunsztem odpowiada na najważniejsze zagadnienia ludzkości. Akcja toczy się w szwajcarskim sanatorium, w którym Hans Castorp odwiedza swojego kuzyna. Wizyta, która miała trwać trzy tygodnie, po zdiagnozowaniu u głównego bohatera gruźlicy zamienia się w siedmioletnią hospitalizację. Zamknięty świat uzdrowiska staje się scenerią tożsamościowych poszukiwań Castorpa.

„Zdrój”

Barbara Klicka

„Czarodziejska góra” odciska ślad na współczesnej polskiej prozie. Akcja „Zdroju” także toczy się w uzdrowisku, sama powieść jednak nie pretenduje do miana totalnej, a skupia się raczej na indywidualnym, prywatnym doświadczeniu dziwnej, poniekąd opresyjnej przestrzeni sanatorium. Samotność głównej bohaterki jest dostrzegalna na wielu płaszczyznach: w relacjach z innymi ludźmi, z własną cielesnością czy z otoczeniem. Dla Klickiej, która wcześniej spełniała się jako poetka, „Zdrój” stanowił debiut prozatorski. Nic dziwnego, że język, którym został napisany, jest skondensowany, pozbawiony niepotrzebnych akcentów, a momentami po prostu liryczny. Do tego książce nie brakuje rysu humorystycznego.

„Przypadki Robinsona Crusoe”

Daniel Defoe

Klasyka osiemnastowiecznej literatury podróżniczo-przygodowej. Choć akcja powieści częściowo toczy się w podróży, większość jest poświęcona pobytowi bohatera na bezludnej wyspie. Robinson Crusoe spędza na niej 28 lat i systematycznie nabywa umiejętności, które pozwalają mu przetrwać w odosobnieniu, z dala od cywilizacji. Buduje dom, uprawia zboże, oswaja zwierzęta i wytwarza przedmioty codziennego użytku. Ta fascynująca opowieść doczekała się licznych tłumaczeń i adaptacji, była inspiracją dla wielu innych twórców. Do najbardziej znanych nawiązań należy film „Cast Away” z Tomem Hanksem w roli głównej.

„Piotruś”

Leo Lipski

Trudno uwierzyć, że ten wybitny pisarz zaginął w burzliwej historii polskiej literatury. „Piotruś” to krótka powieść o mężczyźnie, który, zmuszony okolicznościami, postanawia sprzedać siebie samego na lokalnym targu w Palestynie. Na kupno decyduje się starsza kobieta – pani Cin – która chce wykorzystać mężczyznę do pozbycia się ze swojej kamienicy innych lokatorów. Jej plan jest prosty: Piotruś ma zamieszkać we wspólnej toalecie, by nikt nie mógł z niej skorzystać. Powieść Leo Lipskiego to niebywała, groteskowa opowieść o wykluczeniu, izolacji i niesprawiedliwości świata.

„Kobieta z wydm”

Kōbō Abe

Oniryczna, utrzymana w estetyce snu powieść japońskiego pisarza to niesamowita historia badacza, który podczas wyprawy naukowej w poszukiwaniu rzadkich gatunków owadów zatrzymuje się na noc u samotnej kobiety. Do jej domu, wybudowanego w głębokim dole, można dotrzeć, tylko korzystając z drabiny. Tej jednak o poranku już nie ma. Badacz zostaje uwięziony z poznaną poprzedniego dnia kobietą, ale jego bunt z czasem przeradza się w niezrozumiałe, hipnotyzujące przywiązanie. Pisarstwo Abe jest porównywane do dzieł Kafki i twórców związanych z egzystencjalizmem.

Okładka książki 20000 mil podmorskiej żeglugi

„Dwudzieścia tysięcy mil podmorskiej żeglugi”

Juliusz Verne

Juliusz Verne to niekwestionowany mistrz niestworzonych opowieści podróżniczych, historycznych i fantastycznonaukowych. W dorobku literackim pozostawił kilkadziesiąt powieści, które do dziś są tłumaczone, drukowane i czytane na całym świecie. Nie inaczej jest w przypadku „Dwudziestu tysięcy mil podmorskiej żeglugi” – fascynującej historii kapitana Nemo, który żyje na pokładzie łodzi podwodnej „Nautilus”. Jego sekretne, toczące się w głębiach oceanu życie odkrywamy wraz z uczestnikami amerykańskiej ekspedycji, która początkowo poszukiwała… morskiego potwora. Tę historię zdążył już jednak opisać Herman Melville!

„Życie Pi”

Yann Martel

Historia rozbitka uwięzionego na tratwie z tygrysem bengalskim częściej kojarzy się z ekranizacją powieści niż z książką. Tymczasem wydany w 2001 roku utwór Yanna Martela został wyróżniony Bookerem – jedną z najważniejszych nagród literackich na świecie. Ponad siedem miesięcy dryfowania po Pacyfiku to walka, której podołałoby niewielu. Walka z żywiołem, głodem i – przede wszystkim – z dzikim kotem po drugiej stronie szalupy.

„I nie było już nikogo”

Agatha Christie

To bez wątpienia jedna z najlepszych i najbardziej rozpoznawalnych powieści Agathy Christie. Mistrzyni kryminału na miejsce akcji swojej książki wybrała dom na odciętej od świata wyspie. Zaproszone na nią przez tajemniczego pana Owena osoby nie spodziewają się, jak wiele je łączy. Wszystkie, jak się z czasem okazuje, są oskarżone o popełnienie morderstwa. Odludna wyspa zamienia się w scenę, na której dokonuje się samosądu przy akompaniamencie mrożącego krew w żyłach dziecięcego wierszyka.

„Dekameron”

Giovanni Boccaccio

Nowele Boccaccia, które wyznaczają podręcznikowy początek literatury renesansowej, opowiadają o czternastowiecznej obyczajowości włoskiej i poruszają wiele tematów doczesnych, nie zapominając jednak o sferze sakralnej. „Dekameron” jest tego doskonałym przykładem. To zbiór historii 10 florentczyków, którzy, by uciec przed szalejącą we Włoszech dżumą, schronili się w domu za miastem. Dla zabicia czasu snują opowieści – ciekawe, zabawne, a przede wszystkim wyjątkowo ludzkie.